سامانه ستاره دوتایی دمدمی مزاجی کشف شده که به نظر میرسد رفتارش را مانند شخصیت معروف کمیک، دکتر جکیل و آقای هاید به شکلی غیر قابل پیشبینی و سریع تغییر میدهد.
این ستارههای دوتایی به نام Terzan 5 CX1 شناخته میشوند و در فاصله 19000 سال نوری از زمین در خوشه کروی به نام Terzan 5 قرار دارند. این جفت ستاره شامل ستارهای نوترونی (باقیمانده ابرنواختر) و ستارهای کوچکتر شبیه خورشید است.
با استفاده از رصدخانه پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-ray Observatory)و رادیوتلسکوپ یانسکی (Karl F. Jansky Very Large Array) اخترشناسها کشف کردهاند که نوع این سامانه ستاره دوتایی هر چند سال تغییر میکند.
دادههایی که در بیش از یک دهه گردآوری شده نشان میدهد که ستاره نوترونی بسیار نزدیک به همدم کوچک خود میگردد. ستاره نوترونی که سنگینتر است مواد ستاره همدم خود را به سوی خود میکشد و در قرص برافزایشی که به دورش تشکیل شده جمع میکند. این قرص برافزایشی پرتو ایکس درخشانی منتشر میکند که چاندرا آن را دیده است.
در این وضعیت سامانه دوتایی با عنوان “دوتایی پرتو ایکس کمجرم” شناخته میشود. اما با چرخش مارپیچی ماده موجود در قرص برافزایشی به سوی ستاره نوترونی، این ستاره سریعتر به دور خود میگردد و به “ستاره تپاختر میلیثانیهای” تبدیل میشود که تپهای رادیویی آن را رادیوتلسکوپ یانسکی تشخیص داده است. بعد از چند سال مجددا دو ستاره به حالت اولیه خود باز میگردند.
مشاهده فیلم شبیهسازی این تحول در آپارات
بنا به گفته کارمندان ناسا ستاره نوترونی سریعتر و سریعتر به دور خود میگردد تا این کره حدودا 15 کیلومتری (که جرمش از خورشید بیشتر است) به سرعت 100 دور در ثانیه برسد. درنهایت انتقال ماده کاهش مییابد و مواد باقیمانده توسط میدان مغناطیسی چرخان ستاره نوترونی در اطراف پراکنده میشود.
دادههای موجود نشان میدهد که هر چند سال این اتفاق رخ میدهد. دادههای چاندرا از سال 1381 نشان میدهد که Terzan 5 CX1 دوتایی پرتو ایکس کمجرم بوده. رصدهای چاندرا از 1387 تا 1392 نشان میدهد که این دوتایی در محدوده پرتو ایکس 10 برابر کم فروغتر شده. در همین زمان از 1390 تا 1392 دادههای رادیوتلسکوپ یانسکی نشان میدهد که این امواج رادیویی از این دوتایی منتشر شده و به تپاختری تبدیل شده که موادش را به فضا پرتاب میکند.
زمانی که در سال 1394 چاندرا دوباره این دوتایی را رصد کرد آنها مانند دوتایی پرتو ایکس کمجرم رفتار میکردند. این رفتار بسیار کمیاب است و معمولا تبدیل چنین ستارهای به تپاختر میلی ثانیهای میلیاردها سال به طول میانجامد.
رصدهای بیشتر رادیویی و ایکس از این دوتایی انجام خواهد شد تا بیشتر آن را بشناسیم
