آخرین اخبار و اطلاعات کلی درباره دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS

امسال، میهمانی نادر را در آسمان‌ خود داشتیم – دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS! این تنها سومین شیء بین‌ستاره‌ای است که تاکنون کشف شده، و آن را به میهمانی یک‌بار-در-عمر تبدیل می‌کند. اما برخی استدلال می‌کنند که نباید احتمال جالب‌تری را رد کرد: آیا ممکن است کاوشگری فرازمینی باشد که در حال عبور از منظومه شمسی ماست؟

این دنباله‌دار در مسیر خروج از منظومه شمسی، در 28 آذر ماه 1404 به زمین نزدیک خواهد شد. همچنین، هنوز در آسمان قابل مشاهده است و اگر می‌خواهید آن را ببینید، باید عجله کنید. بیاموزید که چه زمانی و چگونه آن را ببینید و لحظه رصد کامل خود را برنامه‌ریزی کنید!

3I/ATLAS چیست؟
3I/ATLAS سومین شیء بین‌ستاره‌ای شناخته شده است – میهمانی نادر از فراسوی منظومه شمسی ما. این جرم برای اولین بار در 10 تیر 1404 توسط تلسکوپ پیمایشی ATLAS در شیلی مشاهده شد. دیدگاه رسمی، که توسط ناسا، اسا و اکثر ستاره‌شناسان حمایت می‌شود، ساده است: 3I/ATLAS دنباله‌داری طبیعی است – سومین شیء بین‌ستاره‌ای که تاکنون تأیید شده، پس از اوموآموا و دنباله‌دار 2I/بوریسوف. اما همه متقاعد نشده‌اند و برخی استدلال می‌کنند که ویژگی‌های غیرمعمول آن، جا را برای توضیحات عجیب‌تر باز می‌گذارد.

آیا 3I/ATLAS فضاپیمایی فرازمینی است یا دنباله‌دار؟ پروفسور هاروارد در مقابل جامعه علمی
از زمان کشف آن، اخترشناس هاروارد، اَوی لوب، تشکیک کرده که آیا 3I/ATLAS اصلاً دنباله‌داری معمولی است یا نه. او به درخشندگی غیرمعمول، مسیر دقیق عبور از منظومه شمسی و عدم وجود خروج گازهای واضح در جلوی دنباله‌دار  اشاره می‌کند – و استدلال می‌کند که مانند دنباله‌دار رفتار نمی‌کند. در به‌روزرسانی‌های بعدی، لوب به پایداری غیرمنتظره و جرم بالای آن اشاره کرد و حدس زد که اگر این شیء هرگز نزدیک خورشید تغییر مسیر نداده، این می‌تواند به پیشرانه فناورانه به جای نیروهای طبیعی اشاره داشته باشد. او حتی شوخی کرد که مردم باید “تعطیلات خود را قبل از 7 آبان بگیرند”، زمانی که دنباله‌دار به حضیض خورشیدی می‌رسد – در صورتی که چیزی بسیار عجیب‌تر از حد انتظار باشد.

با این حال، اکثر ستاره‌شناسان متقاعد نشده‌اند. مشاهدات هابل، SPHEREx و مدارگردهای مریخ اسا نشانه‌هایی از دنباله‌داری کلاسیک را نشان می‌دهند: هسته یخی کوچک، گیسوی غنی از دی‌اکسید کربن، فوران‌های بخار آب و حتی ضددم نادر ناشی از هندسه دید. شواهد نشان می‌دهد که 3I/ATLAS دنباله‌دار طبیعی قابل توجهی است که اکنون به دانشمندان نگاهی بی‌سابقه به شیمی اجرام بین‌ستاره‌ای می‌دهد.

آخرین اخبار دنباله‌دار 3I ATLAS: آیا 3I ATLAS به زمین برخورد خواهد کرد؟
از زمانی که دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS صحنه را درنوردید، اتفاقات زیادی رخ داده که ردیابی آن‌ها آسان نیست. آیا دوباره رنگ عوض کرده؟ مسیرش تغییر کرده؟ آیا خطری برای سیاره ما ایجاد می‌کند؟ در اینجا همه آنچه تاکنون درباره این میهمان مرموز از منظومه ستاره‌ای دیگر می‌دانیم آورده شده است.

20 آذر: 3I/ATLAS به زودی به زمین نزدیک می‌شود. آیا در امان هستیم؟
دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS در حال حرکت به سوی نزدیک‌ترین فاصله خود با زمین در 28 دی است، اما ناسا تأکید می‌کند که هیچ خطری در کار نیست. دنباله‌دار از فاصله حدود ۱.۸ واحد نجومی عبور خواهد کرد – این تقریباً دو برابر فاصله زمین تا خورشید است.
در آن فاصله عظیم، دنباله‌دار نمی‌تواند به هیچ وجه تأثیر قابل توجهی بر سیاره ما بگذارد – نه فیزیکی، نه گرانشی، نه الکترومغناطیسی – و قطعاً به زمین برخورد نخواهد کرد.
با این حال، این پرواز نزدیک از نظر علمی هیجان‌انگیز است: این بهترین فرصت برای رصدخانه‌های روی زمین – و برای فضاپیماهایی مانند هابل و جیمز وب – است تا قبل از ناپدید شدن 3I/ATLAS برای همیشه در اعماق فضا، داده‌های با کیفیت بالا را ثبت کنند.

19 آذر: منطقه فعال غول‌پیکر خورشیدی با دنباله‌دار 3I/ATLAS هم‌راستا شده است
مجموعه لکه خورشیدی عظیم 4294–4296–4298 – یکی از بزرگ‌ترین‌ها در دهه گذشته و بزرگ‌ترین منطقه در چرخه خورشیدی کنونی – به موقعیتی چرخیده که فوران‌های آن اکنون می‌توانند مستقیماً به سمت دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS هدایت شوند. مسیر دنباله‌دار با مسیرهای بالقوه پرتاب جرم تاجی (CME) ناشی از این منطقه فعال عظیم تقاطع خواهد داشت.
آنچه منطقه فعال 4294–4296–4298 را جالب می‌کند، رفتار آن است. علیرغم اندازه عظیم آن – بیش از ۲۰۰۰ میکروهِمی‌اِسفِر، که آن را در میان بزرگ‌ترین‌های ثبت شده قرار می‌دهد – این منطقه از 10 تا 16 آذرماه به طرز عجیبی ساکت ماند و هیچ شعله M یا X کلاسی تولید نکرد. سپس در 17 آذر ماه، ناگهان شعله X1.1 و به دنبال آن هشت شعله رده M را به سرعت پشت سر هم رها کرد. برای یک مجموعه لکه خورشیدی با این عظمت، چنین سکوت طولانی به دنبال یک فوران فعالیت، غیرمعمول به نظر می‌رسد. ۲۴ تا ۴۸ ساعت آینده، 3I/ATLAS را در منطقه‌ای قرار می‌دهد که می‌تواند توسط پلاسما از این فوران‌ها مورد اصابت قرار گیرد – درست مانند اتفاقی که در طی طوفان خورشیدی پیش‌بینی شده در اواخر مهر ماه رخ داد.
چه این شعله‌های خورشیدی پیچ دیگری به داستان دنباله‌دار اضافه کنند یا نه، ستاره‌شناسان قطعاً با دقت تماشا خواهند کرد.

19 آذر: تصویر جدید زیبا از دنباله‌دار 3I/ATLAS
دنباله‌دار 3I/ATLAS همچنان در آسمان قابل مشاهده است و هنوز هم برای رصد و تصویربرداری در دسترس است. اخیراً، عکاس نجومی اسامه فتحی نمایی خیره‌کننده از این دنباله‌دار ثبت کرده که بر فراز تپه‌های آتشفشانی صحرای سیاه مصر در حال حرکت است و درخشش ظریف و محو شونده آن را در برابر چشمانداز خشن برجسته می‌کند.

10 آذر: تصاویر جدید 3I/ATLAS نشان می‌دهد ممکن است پوشیده از “آتشفشان‌های یخی” باشد
تصاویر جدید از دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS چیزی تماشایی را آشکار کرده است: فواره‌های مارپیچی که از سطح آن می‌جهد. برخی ستاره‌شناسان فکر می‌کنند این‌ها می‌توانند آتشفشان‌های یخی (کریوولک‌ها) باشند – “آتشفشان‌های یخی” که با گرم شدن دنباله‌دار نزدیک خورشید، گاز و گرد و غبار را به فضا پرتاب می‌کنند.

این ایده هنوز نیاز به تأیید دارد، اما اگر درست باشد، 3I/ATLAS ممکن است بسیار متفاوت از دنباله‌دارهایی باشد که به آن‌ها عادت داریم. در واقع، ممکن است نقاط مشترک بیشتری با جهان‌های یخی منظومه شمسی بیرونی – مانند پلوتو یا تریتون – داشته باشد تا با دنباله‌دارهای معمولی که نزدیک‌تر به خانه می‌بینیم.

10 آذر: آیا 3I/ATLAS مانند “ضربان قلب” می‌تپد؟
اخترشناس هاروارد، اَوی لوب، که از روز کشف به نکات عجیب در 3I/ATLAS اشاره کرده، اکنون به نکته دیگری اشاره می‌کند: به نظر می‌رسد درخشندگی دنباله‌دار هر ۱۶ ساعت بالا و پایین می‌رود. معمولاً چنین تغییراتی را می‌توان با چرخش هسته توضیح داد – اما در این مورد، تقریباً تمام نوری که می‌بینیم از گیسو می‌آید، نه از هسته، بنابراین توضیح معمولی کاملاً جواب نمی‌دهد.
لوب امکان دیگری را پیشنهاد می‌کند: فواره‌های دنباله‌دار ممکن است به صورت ضربه‌ای شلیک کنند و الگوی تکراری “ضربان قلب” ایجاد کنند. هر فوران گاز و گردوغبار باعث درخشش گیسو می‌شود، سپس محو می‌شود و دوباره می‌درخشد. این هم می‌تواند طبیعی باشد – برای مثال، یک لکه فرار روی سطح که در هر چرخش گاز آزاد می‌کند. اما لوب اشاره می‌کند که اگر فواره‌ها همیشه به سمت خورشید هدف‌گیری نکنند، یا اگر زمان‌بندی آن‌ها خیلی دقیق به نظر برسد، شروع به کمتر “دنباله‌دار-مانند” و بیشتر غیرطبیعی به نظر رسیدن می‌کند. در آن صورت، او استدلال می‌کند، ممکن است نشانه‌هایی از یک مکانیسم مصنوعی با یک سیستم خروجی کنترل‌شده را ببینیم.
فعلاً، این فقط یک راز دیگر است و ستاره‌شناسان برای ثبت داده‌های بیشتر برای کشف آن در حال رقابت هستند.

خلاصه اخبار 3I ATLAS: شهریور تا آذر 1404
میهمان بین‌ستاره‌ای ما چند ماه پرکاری داشته است. اگر از این درام بین‌ستاره‌ای سریع‌الجریان عقب افتاده‌اید – نگران نباشید. در اینجا مروری سریع بر همه چیزهایی که اخیراً برای 3I/ATLAS رخ داده دارید:

• 29 شهریور: ستاره‌شناسان درخشش سبز مرموزی را در اطراف 3I/ATLAS مشاهده کردند – که احتمالاً ناشی از گازهای غیرمعمول است.

• 1 مهر: نظریه جدیدی ادعا می‌کند که 3I/ATLAS می‌تواند “دانه سیاره‌ساز” باشد، بقایایی که به ساخت جهان‌ها در سامانه‌های ستاره‌ای جوان کمک می‌کند.

• 1 مهر: پیش‌بینی می‌شود طوفان خورشیدی به دنباله‌دار برخورد کند – اولین رویداد از این نوع که شامل میهمان بین‌ستاره‌ای است.

• 3 مهر: اَوی لوب اشاره کرد که دنباله‌دار هیچ شتاب غیرگرانشی نشان نمی‌دهد و می‌تواند به طور غیرعادی پرجرم باشد – یا حتی دارای پیشرانه.

• 6 مهر: لوب 3I/ATLAS را به “سیگنال واو!” افسانه‌ای از سال ۱۹۷۷ مرتبط کرد، زیرا دنباله‌دار از همان منطقه آسمان عبور می‌کند.

• 7 مهر: دنباله‌دار از یک طوفان خورشیدی جان سالم به در برد، برخلاف بسیاری از خویشاوندانش در منظومه شمسی.

• 8 مهر: 3I/ATLAS در پشت خورشید پنهان شد و از دید ناپدید شد تا دهه دوم آبان.

• 9 مهر: دنباله‌دار به مریخ نزدیک شد و به مدارگردها و مریخ‌نوردهای ناسا فرصتی برای رصد آن از نزدیک داد.

• 13 مهر: یک عکس جدید از مدار مریخ درخشش کم‌نور دنباله‌دار را تأیید کرد.

• 15 مهر: مأموریت‌های اگزومارس و مارس اکسپرس اسا تصاویر جدیدی ثبت کردند که گیسوی ظریف دنباله‌دار را نشان می‌داد.

• 15 مهر: رصدخانه سوئیفت ناسا بخار آب را شناسایی کرد – اولین شناسایی تأییدشده بخار آب از  دنباله‌داری بین‌ستاره‌ای در چنین فاصله خورشید مرکزی بزرگی با استفاده از رصدهای فرابنفش فضایی.

• 27 مهر: رصدخانه کک یک ضددم نادر را رصد کرد که به دلیل هندسه دید، به نظر می‌رسید به سمت خورشید اشاره می‌کند.

• 29 مهر: در حالی که دنباله‌دار در پشت خورشید پنهان شده بود، لوب اشاره کرد که می‌تواند از اثر اوبرث برای تغییر مسیر در خفا استفاده کند.

• 7 آبان: 3I/ATLAS از عبور نزدیک خود از کنار خورشید جان سالم به در برد و ناگهان درخشان‌تر شد.

• 11 آبان: 3I/ATLAS پس از گم شدن در تابش خیره‌کننده خورشید، دوباره ظاهر شد.

• 13 آبان: به نظر می‌رسد دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS دوباره در حال تغییر رنگ است – تصاویر اخیر نشان می‌دهند میهمان به رنگ آبی متمایل می‌شود.

• 15 آبان: زمانی که دنباله‌دار 3I/ATLAS حضیض خورشیدی را ترک کرد، محققان یک انحراف کوچک در مسیر دنباله‌دار (حدود ۴ ثانیه قوسی انحراف از پیش‌بینی‌ها) مشاهده کردند که شایعاتی مبنی بر تغییر مسیر دنباله‌دار را برانگیخت.

• 19 آبان: آخرین تصاویر از اسپانیا به وضوح دو دم مجزا را در 3I/ATLAS نشان می‌دهد: یک دم “دودمانند” به طول حدود ۳۰ دقیقه قوسی (تقریباً قطر ظاهری ماه کامل) و ضددم متشکل از ذرات غبار به طول حدود ۱۰ دقیقه قوسی که به سمت خورشید امتداد دارد.

• 19 آبان: تلسکوپ رادیویی میرکت در آفریقای جنوبی سیگنال رادیویی ساطع شده از 3I/ATLAS را شناسایی کرد – تابش زمینه پایدار معمول از گاز و غبار در فضا، نه سیگنالی مدوله شده حاوی اطلاعات. تابش‌های مشابه اولین بار در دهه ۱۹۷۰ از دنباله‌دارها ثبت شد.

• 20 آبان: مشاهدات جدید نشان می‌دهد که 3I/ATLAS توسط پرتوهای کیهانی کهکشانی در طول سفر طولانی‌اش بین ستاره‌ها دگرگون شده است. به عبارت دیگر، آنچه اکنون می‌بینیم ممکن است اصلاً سطح اصلی دنباله‌دار نباشد، بلکه نوعی “پوسته سوخته” باشد که یخ‌ها و غبارهای باستانی از سامانه‌ای که در آن متولد شده را پنهان می‌کند.

• 20 آبان: اخترشناس هاروارد، اَوی لوب، فرض کرد که 3I/ATLAS ممکن است از برخورد نزدیکش با خورشید جان سالم به در نبرده باشد (و اگر سالم مانده باشد، ممکن است اصلاً دنباله‌دار نباشد).

• 29 آبان: ناسا سرانجام تصاویر طولانی‌انتظار از 3I/ATLAS که در حین پرواز نزدیکش از کنار مریخ در اوایل اکتبر گرفته شده بود را رونمایی کرد – انتشار این تصاویر هفته‌ها به دلیل تعطیلی دولت ایالات متحده به تأخیر افتاده بود.

• 4 آذر: شبکه هشدار بین‌المللی سیارک‌ها (IAWN) کمپین ویژه اخترسنجی دنباله‌دار خود را برای 3I/ATLAS اعلام کرد که از 6 آذر تا 7 بهمن 1404 ادامه خواهد داشت.

ردیابی زنده دنباله‌دار 3I ATLAS: اکنون 3I ATLAS کجاست و چگونه آن را ببینیم
می‌خواهید نگاهی به یک مسافر از یک سامانه ستاره‌ای دیگر بیندازید؟ دنباله‌دار 3I/ATLAS در حال عبور از همسایگی کیهانی ماست و با زمان‌بندی و تجهیزات مناسب، می‌توانید خودتان آن را مشاهده کنید. در ادامه، نحوه درخشش آن، زمان و مکان نگاه کردن، و چگونگی اجتناب از موانع رایج (مانند تابش خیره‌کننده ماه) را برای به حداکثر رساندن شانس خود توضیح می‌دهیم.

درخشندگی دنباله‌دار 3I ATLAS: چه چیزی خواهید دید؟

هنگامی که برای اولین بار کشف شد، دنباله‌دار بسیار کم‌نور بود و با قدر حدود ۱۸ می‌درخشید. تا شهریور 1404، به قدر ۱۴-۱۵ درخشان‌تر شده بود. با نزدیک شدن 3I/ATLAS به خورشید در ائایل آبان، ستاره‌شناسان را با درخشش بسیار سریع‌تر از حد انتظار شگفت‌زده کرد: ناگهان برای رصدخانه‌های فضایی در قدر ۹-۱۰ قابل مشاهده شد. این فوران احتمالاً ناشی از فعال شدن یخ آب با رسیدن نور خورشید به لایه‌های عمیق‌تر زیر سطح بود – اثبات اینکه 3I/ATLAS بسیار پویاتر از مدل‌های اولیه پیشنهادی بود.

تا اواخر آبان ماه، پس از خروج از مقارنه با خورشید، 3I/ATLAS در حدود قدر ۱۱-۱۳ ثابت مانده بود که با پیش‌بینی‌های محتاطانه‌تر درخشندگی مطابقت داشت.

با این حال، تا اواخر آذر، دنباله‌دار پس از افزایش غیرمنتظره پس از حضیض خورشیدی محو شده بود. با دور شدن از خورشید و کاهش تولید گرد و غبار، 3I/ATLAS اکنون در حدود قدر ۱۳-۱۵ می‌درخشد که بسته به دهانه تلسکوپ و شرایط آسمان متفاوت است. این آن را در دسترس تلسکوپ‌های آماتوری با اندازه متوسط قرار می‌دهد، در حالی که ابزارهای کوچک‌تر برای تشخیص گیسوی پراکنده آن تلاش می‌کنند. مگر اینکه فوران دیگری رخ دهد، 3I/ATLAS تا اوایل زمستان به محو شدن ادامه خواهد داد.

حتی در این سطوح، دنباله‌دار همچنان درخشان‌ترین شیء بین‌ستاره‌ای مشاهده‌شده است، اگرچه اکنون عمدتاً هدفی برای رصدگران متعهد دنباله‌دار به جای منجمان آماتور معمولی است.

چه زمانی و کجا دنباله‌دار 3I/ATLAS را ببینیم؟

بهترین پنجره رصد در اوسط آذر ماه بود، زمانی که دنباله‌دار سرانجام از پشت خورشید خارج شد و به اوج درخشندگی خود رسید. از دسامبر ۲۰۲۵، 3I/ATLAS با سرعت در حال عبور از صورت فلکی شیر است و هنوز در ساعات اولیه صبح قابل مشاهده است. با این حال، درخشندگی آن به حدود قدر ۱۴ و کمتر کاهش یافته و به محو شدن ادامه خواهد داد. با پایان سال، دنباله‌دار دور خواهد شد و منظومه شمسی را پشت سر خواهد گذاشت. از دی تا بهمن، دنباله‌دار تنها توسط ستاره‌شناسان حرفه‌ای قابل رصد خواهد بود.

نکات رصد دنباله‌دار 3I/ATLAS: چگونه آن را ببینیم؟
3I/ATLAS اوج درخشندگی خود را پشت سر گذاشته است. اکنون در حال محو شدن، دنباله‌دار به صورت یک درخشش بسیار کم‌نور و پراکنده ظاهر می‌شود، اما همچنان برای رصدگران صبور با ابزارهای آماتوری قابل مشاهده است. برای دیدن آن، با دقت برنامه‌ریزی کنید:

• قبل از سحر، تا ۲ ساعت قبل از طلوع خورشید رصد کنید.

• مکانی تاریک با دید واضح به سمت افق شرقی پیدا کنید.

• از بزرگنمایی کم (۶۰-۲۰×) برای افزایش کنتراست و آشکار کردن گیسوی کم‌نور استفاده کنید.

• از نور زیاد ماه اجتناب کنید. تابش خیره‌کننده ماه به راحتی می‌تواند چنین جرم کم‌نوری را محو کند، بنابراین شب ماه نو 29 آذر را هدف قرار دهید.
  برای برنامه‌ریزی راحت، تقویم اهله ماه را در وبسایت ما ببینید.

ردیابی 3I/ATLAS: اکنون 3I ATLAS کجاست؟
در حال حاضر، دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای 3I/ATLAS در حال حرکت در صورت فلکی شیر است و پس از نزدیک‌شدن اخیرش به خورشید به طور پیوسته در حال دور شدن از آن است. می‌توانید از اپلیکیشن رایگان Sky Tonight به عنوان ردیاب دنباله‌دار برای یافتن موقعیت دقیق آن در آسمان استفاده کنید:

• برنامه را راه‌اندازی کنید و روی آیکون ذره‌بین در پایین صفحه ضربه بزنید.

• “3I ATLAS” را در نوار جستجو تایپ کنید، سپس روی آیکون آبی هدف ضربه بزنید – دنباله‌دار روی نقشه آسمان ظاهر خواهد شد.

• دستگاه خود را به سمت آسمان بگیرید و به سادگی فلش سفید روی صفحه را دنبال کنید تا شما را به دنباله‌دار 3I/ATLAS در بالای موقعیت شما راهنمایی کند.

سؤالات متداول درباره دنباله‌دار 3I/ATLAS

چرا دنباله‌دار 3I/ATLAS خاص است؟
برای شروع، این یک شیء بین‌ستاره‌ای واقعی است، به این معنی که در منظومه شمسی ما شکل نگرفته، بلکه کاملاً از یک سامانه ستاره‌ای دیگر آمده است. چنین اجسامی به شدت نادر هستند، بنابراین هر کدام جدیدی جنجال‌برانگیز است. علاوه بر این، برآوردهای اولیه نشان می‌دهد هسته آن می‌تواند تا ۵ کیلومتر عرض داشته باشد و آن را به یکی از بزرگ‌ترین اجرام بین‌ستاره‌ای تبدیل کند که تاکنون مشاهده کرده‌ایم. و بهترین بخش این است که این مسافر کیهانی امسال واقعاً در آسمان قابل مشاهده خواهد بود.

آیا دنباله‌دار 3I/ATLAS تنها شیء بین‌ستاره‌ای یافت‌شده تاکنون است؟
نه! در واقع، 3I/ATLAS سومین شیء بین‌ستاره‌ای تأییدشده‌ای است که وارد منظومه شمسی ما شده است. اولین شیء، جرمی با شکل عجیب به نام `اوموآموا بود که در سال 1396 کشف شد – یک سنگ دراز که برخی فکر می‌کردند شبیه یک سفینه فضایی فرازمینی است. سپس 2I/بوریسوف در سال 1398 آمد که مانند یک دنباله‌دار معمولی با گیسو و دم درخشان رفتار کرد.

چگونه می‌دانیم که 3I/ATLAS از منظومه شمسی ما نیست؟
مسیر غیرمعمول آن اولین سرنخ بزرگ بود – مسیر بسته نبود، بلکه شکل هذلولی داشت، بنابراین ستاره‌شناسان حدس زدند که دنباله‌دار محلی نیست. بعدها، محاسبات مداری آن را تأیید کرد: 3I/ATLAS مسیری واضحاً هذلولی را دنبال می‌کند، با سرعت و انرژی بیش‌ازحدی مشخصه اجرام بین‌ستاره‌ای و بسیار زیاد برای مداری که از نظر گرانشی به خورشید مقید باشد.

آیا دنباله‌دار 3I/ATLAS به زمین برخورد خواهد کرد؟

نیازی به نگرانی نیست – دنباله‌دار 3I/ATLAS از بخش داخلی منظومه سیاره‌ای ما عبور خواهد کرد، اما در فاصله بسیار زیادی از زمین باقی خواهد ماند. نزدیک‌ترین فاصله آن با سیاره ما در ۱۹ دسامبر ۲۰۲۵ رخ خواهد داد. فاصله بین این دو جرم حدود ۱.۸ واحد نجومی خواهد بود – این تقریباً ۲۶۹ میلیون کیلومتر است، نزدیک به دو برابر فاصله متوسط زمین–خورشید.

چه زمانی 3I/ATLAS منظومه شمسی را ترک خواهد کرد؟
پس از نزدیک‌شدن به خورشید در اوایل آبان، 3I/ATLAS سفر بازگشت خود به فضای بین‌ستاره‌ای را آغاز کرده است. با حرکت با سرعت حدود ۳۰ کیلومتر بر ثانیه بر روی یک مسیر واضحاً هذلولی، به اندازه کافی سریع حرکت می‌کند تا کاملاً از گرانش خورشید بگریزد. در مسیر خروج، دنباله‌دار در 28 آذر 1404 به حضیض زمینی (نزدیک‌ترین فاصله به زمین) خواهد رسید و تا 6 فروردین 1405 از فراتر از مدار مشتری عبور خواهد کرد. تا اواخر دهه 1400، منطقه سیاره‌ای منظومه شمسی را ترک خواهد کرد – و سفر خاموش خود را در کهکشان ادامه خواهد داد، درست همانطور که روزی وارد شد.

آیا 3I/ATLAS قطعاً یک دنباله‌دار است؟ آیا می‌تواند یک سفینه فضایی فرازمینی باشد؟
به احتمال زیاد، 3I/ATLAS یک دنباله‌دار است. یک هسته یخی دارد، گاز و گرد و غبار تولید می‌کند و گیسو و دم تشکیل می‌دهد – رفتار کتاب درسی یک دنباله‌دار (می‌توانید مقاله ویژه ما درباره دنباله‌دارها را بررسی کنید و خودتان ببینید). ممکن است امید دوستان فرازمینی را داشته باشیم، اما این بار نه.
مردم می‌خواهند باور کنند، به همین دلیل است که بسیاری چیزهای معمولی با یوفو اشتباه گرفته می‌شوند: از بادکنک‌ها گرفته تا ماهواره‌های ساخت بشر در آسمان شب.

31 ATLAS، 3AI ATLAS، ATLAS 3I، 3 Eye Atlas: نام صحیح چیست؟
اگر دیده‌اید مردم در اینترنت آن را “31 ATLAS”، “3AI ATLAS” یا “3 Eye Atlas” می‌نامند، نگران نباشید – همه آنها به یک چیز اشاره دارند. نام‌گذاری‌های واقعی دنباله‌دار C/2025 N1 (ATLAS) و 3I/ATLAS است، که ممکن است متفاوت به نظر برسند اما به دنباله‌داری بین‌ستاره‌ای یکسان اشاره دارند.
C/2025 N1 (ATLAS) نام‌گذاری موقت دنباله‌دار است که از قوانین استاندارد نام‌گذاری اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی (IAU) پیروی می‌کند:

• C/ — دنباله‌دار غیردوره‌ای.

• 2025 — سال کشف.

• N1 — اولین جرم کشف‌شده در نیمه اول ژوئیه (دوره “N”).

• ATLAS — پروژه کاشف.
  3I/ATLAS نام‌گذاری دیگر است که از سیستم نام‌گذاری IAU پیروی می‌کند، اما بر ماهیت بین‌ستاره‌ای دنباله‌دار تأکید دارد:

• 3I نشان می‌دهد که سومین شیء بین‌ستاره‌ای تأییدشده است (بعد از 1I/`اوموآموا و 2I/بوریسوف).

• ATLAS دوباره به پروژه کشف اشاره دارد.
  بنابراین، C/2025 N1 (ATLAS) دنباله‌دار را در فهرست دنباله‌دارهای منظومه شمسی قرار می‌دهد، در حالی که 3I/ATLAS بر وضعیت منحصر به فرد آن به عنوان یک میهمان بین‌ستاره‌ای تأکید دارد. هر دو نام صحیح هستند – آن‌ها فقط داستان را از زوایای مختلف بیان می‌کنند.

کشف دنباله‌دار 3I/ATLAS

این دنباله‌دار در 10 تیر ماه 1404 توسط تلسکوپ خودکار پروژه ATLAS در شیلی کشف شد، که برای جستجوی سیارک‌های بالقوه خطرناک ایجاد شده بود. در تصاویر، این جرم به صورت ستاره بسیار کم‌نور قدر ۲۰ ظاهر شد، که حدود ۴.۵ میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله داشت. از همان روز بعد، محاسبات نشان داد که مسیر آن بسته نبود و شکل هذلولی داشت. این به معنای آن بود که این جرم از فراسوی منظومه شمسی آمده است. در 11 تیر ماه، مرکز سیاره کوچک به طور رسمی وضعیت بین‌ستاره‌ای آن را تأیید کرد.
در ابتدا، تصور می‌شد این جرم یک سیارک است، اما مشاهدات بعدی نشانه‌هایی از فعالیت دنباله‌داری، از جمله یک گیسوی کوچک و یک دم کوتاه را آشکار کرد. در طی هفته‌های بعد، درخشندگی آن به آرامی افزایش یافت و مشخص شد که این یک دنباله‌دار تمام عیار است.

چرا دنباله‌دارهای بین‌ستاره‌ای مانند 3I/ATLAS اینقدر نادر هستند؟
اکثر دنباله‌دارهایی که در آسمان شب می‌بینیم متعلق به منظومه شمسی هستند. آن‌ها میلیاردها سال پیش در مناطق دوردستی مانند ابر اورت یا کمربند کویپر متولد شده‌اند و مدارهای بیضی‌شکل طولانی‌ای به دور خورشید دنبال می‌کنند. گاهی گرانش سیاره‌ای مسیر آن‌ها را تنظیم می‌کند، اما آن‌ها به ستاره ما مقید می‌مانند.
با این حال، دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای داستانی کاملاً متفاوت دارد. در سامانه سیاره‌ای دیگر شکل می‌گیرد و سپس از سیارات یا ستاره‌های گذرا “ضربه” گرانشی قوی‌ای دریافت می‌کند که برای همیشه از آن سامانه به بیرون پرتاب می‌شود. از آن لحظه، میلیون‌ها یا حتی میلیاردها سال در کهکشان سرگردان می‌شود، تا اینکه به طور تصادفی از منظومه شمسی عبور می‌کند. این شانس بسیار ناچیز است – به همین دلیل است که تاکنون تنها سه شیء بین‌ستاره‌ای شناسایی شده‌اند و 3I/ATLAS یکی از آن‌هاست.

چرا ستاره‌شناسان اینقدر به اجرام بین‌ستاره‌ای توجه می‌کنند؟
میهمانان بین‌ستاره‌ای مانند 3I/ATLAS برای علم بی‌قیمت هستند زیرا به عنوان پیام‌آوران طبیعی از دیگر سامانه‌های ستاره‌ای عمل می‌کنند. برخلان دنباله‌دارهای محلی، که در منظومه شمسی خودمان متولد شده‌اند، این اجرام در اطراف ستاره‌هایی کاملاً متفاوت شکل گرفته‌اند و سپس میلیون‌ها یا حتی میلیاردها سال در کهکشان سرگردان بوده‌اند قبل از اینکه به ما برسند.
مطالعه آن‌ها به ستاره‌شناسان اجازه می‌دهد تا نحوه شکل‌گیری سیارات و دنباله‌دارها تحت شرایط مختلف را مقایسه کنند. مشاهدات 3I/ATLAS نشان می‌دهد که ترکیب آن قطعاً شامل آب و دی‌اکسید کربن است – همان مواد اولیه‌ای که در بسیاری از دنباله‌دارهای منظومه شمسی می‌بینیم. این نشان می‌دهد که دستورالعمل ساخت دنباله‌دارها، و شاید حتی مواد اولیه برای سیارات، ممکن است به طور شگفت‌آوری در سراسر کهکشان مشابه باشد.

دنباله‌دار 3I/ATLAS: جمع‌بندی
دنباله‌دار 3I/ATLAS (C/2025 N1) تنها سومین شیء بین‌ستاره‌ای است که تاکنون در منظومه شمسی ما مشاهده شده، پس از `اوموآموا و 2I/بوریسوف. این دنباله‌دار بزرگ است – با هسته‌ای تخمین‌زده‌شده به عرض ۰.۶ تا ۵.۶ کیلومتر – و سریع، با سرعت حدود ۲۱۰,۰۰۰ کیلومتر بر ساعت در حال حرکت است. در 28 آذر، دنباله‌دار نزدیک‌ترین فاصله خود با زمین را انجام خواهد داد و از فاصله‌ای تقریباً دو برابر فاصله زمین–خورشید عبور خواهد کرد. فرصت ردیابی یک پیام‌آور از یک سامانه ستاره‌ای دیگر را از دست ندهید! با اپلیکیشن رایگان Sky Tonight، می‌توانید دنباله‌دار 3I/ATLAS را در ثانیه‌ها پیدا کنید، جلسات رصد خود را برنامه‌ریزی کنید و سفر آن را در میان صورت‌های فلکی دنبال کنید.

هم‌اکنون قابل مشاهده است: دیگر دنباله‌دارهایی که توجه همه را جلب کرده‌اند کاوش کنید
اگرچه 3I/ATLAS دیگر در اوج خود نیست، اما همچنان با تلسکوپ‌های آماتوری قابل مشاهده است. همچنین، دنباله‌دارهای دیگری در دسامبر در آسمان قابل مشاهده هستند! مقاله به‌روزرسانی شده منظم ما درباره بهترین دنباله‌دارهایی که هم‌اکنون می‌توان دید را بررسی کنید تا از همه درخشان‌ترین مسافران آسمان مطلع باشید.