محققان در مطالعه اخیرشان اظهار کردهاند فراسیاره پروکسیما قنطورس b که پروکسیما-بی (Proxima b) نیز نامیده میشود و به عنوان نزدیکترین سیاره فراخورشیدی شناخته میشود، ممکن است شباهت حتی بیشتر از آنچه قبلا تصور میکردیم به زمین داشته باشد.
به گزارش ایسنا و به نقل از اسپیس (اصلاح و ویرایش از اورانوس)، محققان طی این مطالعه با استفاده از ابزاری موسوم به اسپرسو (ESPRESSO) که بر روی تلسکوپ بسیار بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا(VLT) نصب شده است، توانستند جرم این سیاره را با دقت بیش از یک دهم جرم زمین اندازه گیری کنند.
پروکسیما قنطورس-بی فراسیارهای در مدار ستاره کوتوله سرخ پروکسیما قنطورس نزدیکترین ستاره به خورشید است. این ستاره در صورت فلکی قنطورس قرار دارد. در مرداد 1395 رصدخانه جنوبی اروپا کشف پروکسیما-بی را اعلام کرد.
مشاهدات جدید حاکی از آن است که نزدیکترین فراسیاره به منظومه شمسی ما حتی بیشتر از آنچه دانشمندان پیشتر تصور میکردند به زمین شباهت دارد. طی این مطالعه جدید، گروهی بینالمللی از محققان دریافتند پروکسیما-بی که ۴.۲ سال نوری از زمین فاصله دارد، جرم آن تنها ۱۷ درصد از سیاره ما بیشتر است.
پیش از این دانشمندان تصور میکردند که این فراسیاره که در منطقه قابل سکونت ستاره خود قرار دارد جرم آن حدود ۱.۳ برابر جرم زمین است اما اندازه گیریهای جدید نشان میدهد که پروکسیما بی حداقل در اندازه بسیار به زمین شباهت دارد.
محققان این مطالعه پروکسیما بی را با استفاده از ابزاری موسوم به اسپرسو (ESPRESSO) مورد مطالعه قرار دادند. اسپرسو طیف نگاری سوئیسی است که هم اکنون بر روی تلسکوپ بسیار بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا(VLT) نصب شده است. طیفسنجها اجرام را مشاهده میکنند و نور حاصل از آن اجرام را به طول موجهایی که آن را تشکیل میدهند تقسیم میکنند تا محققان بتوانند این اجرام را با جزئیات بیشتری مطالعه کنند. پروکسیما بی برای اولین بار چهار سال پیش توسط طیف سنج قدیمیتر هارپس (HARPS) کشف شد.
فرانسسکو پپه نویسنده این مطالعه و استاد نجوم دانشگاه ژنو گفت: ما قبلاً از عملکرد هارپس که مسئولیت کشف صدها فراسیاره را در طول ۱۷ سال گذشته بر عهده داشت، بسیار راضی بودیم. اکنون نیز بسیار خوشحالیم که اسپرسو میتواند اندازه گیریهای بهتری انجام دهد و این نتیجه و حاصل کار تیمی است که تقریباً ۱۰ سال به طول انجامید. عملکرد این طیفسنج جدید است که موجب شده شباهت پروکسیما-بی به زمین برای اخترشناسها آشکار شود.
میشل مایر، اخترفیزیکدان سوئیسی که در سال ۲۰۱۹ برنده جایزه نوبل فیزیک شد و در توسعه نوع جدیدی از طیف سنج به نام الودی نقش مهمی ایفا کرد، گرچه در این مطالعه نقشی نداشت اما طی بیانیهای اظهار کرد: اسپرسو برای محققان امکان اندازه گیری جرم این فراسیاره را با دقت بیش از یک دهم جرم زمین فراهم کرده است و این چیزی است که تاکنون وجود نداشته و بسیار هیجان انگیز است.
آلخاندرو سوآرز ماسکارنو نویسنده اصلی این مطالعه گفت: پروکسیما بی یکی از جالبترین فراسیارات شناخته شده در همسایگی خورشید است. این سیاره عجیب و غریب به دور ستارهاش پروکسیما قنطورس میچرخد که پروکسیما قنطورس نیز نزدیکترین ستاره به خورشید است.
پروکسیما قنطورس (Proxima Centauri) ستارهای کوتوله قرمز با فاصله ۴٫۲ سال نوری و نزدیکترین ستاره به خورشید است و در صورت فلکی قنطورس است. این ستاره در سال ۱۹۱۵ توسط رابرت اینز کشف شد.
از آنجا که این سیاره درست در مرکز منطقه قابل سکونت ستاره خود میچرخد، ممکن است آب مایع و حتی احتمالا حیات در آنجا وجود داشته باشد. دانشمندان معتقدند که به دلیل وجود جرم همانند زمین، نه تنها آب مایع میتواند در پروکسیما بی وجود داشته باشد بلکه میتواند سیارهای سنگی و سیاره زمینسان باشد.
سیاره زمینسان یا سیاره سنگی یا سیاره زمینی سیارهای است که بیشتر از سنگهای سیلیکاتی یا فلزها ساخته شده است. این سیارهها ساختار صخرهای مانند زمین دارند. سیارههای زمینسان دارای سطحی جامد هستند که در برابر غولهای گازی قرار دارند که بخش بیشتر آنها از هیدروژن، هلیوم و آب ساخته شده است که در حالتهای فیزیکی گوناگونی قرار دارند.
اما پروکسیما بی دور ستارهای میچرخد که گرچه نزدیک به منظومه شمسی ما است اما بسیار کم نور و جرم آن بسیار کمتر از خورشید است. محققان تصور میکنند که این فراسیاره مرتباً قفل کشندی (Tidal locking) یا قفل گرانشی را تجربه میکند و در حال چرخش هماهنگ به دور ستارهاش است.
قفل کشندی (Tidal locking) یا قفل گرانشی (gravitational locking) زمانی پیش میآید که در اثر شیب نیروی کشندی، کره یا جرم آسمانی همیشه به سوی کره یا جرم آسمانی دیگری رو کرده باشد. آشناترین نمونهٔ این پدیده همبستگی جزر و مدی کنونی ماه نسبت به زمین است. چنین گردشی را گردش هماهنگ (synchronous rotation) میگویند.
علاوه بر این، مشخص نیست که آیا پروکسیما بی دارای جو است یا خیر. این سیاره در فاصله بسیار نزدیکی نسبت به ستاره خود قرار دارد و هر بار چرخش این سیاره ۱۱ روز زمینی به طول میانجامد بنابراین، برخی از محققان نیز تصور میکنند که پرتوی ناشی از پروکسیما قنطورس ممکن است هوای پروکسیما بی را از بین ببرد و این امر این سیاره را به سیارهای که قابلیت نگه داشتن آب مایع را ندارد، تبدیل کند.
