عکاسی نجومی را میتوان به شاخههای مختلفی دستهبندی کرد، در این میان عکاسی از مناظر شبانه همراه با آسمان شب بر فراز آن از آسانترین و محبوبترینهاست. با سپاس از پیشرفتهای سریع فنآوری دوربینهای دیجیتال SLR (Single Lens Reflex، نوعی دوربین عکاسی که عکاس از طریق همان لنزی که منظره را میبیند، تصویر هم ثبت میشود)، این روزها شروع به عکاسی از منظرههای شبانه بسیار راحتتر از روزگار دوربینهای آنالوگ است.
باز هم داشتن مقداری دانش از آسمان شب و نجوم عملی برای اینکه بدانید چه زمانی در چه مکانی باشید ضروری است.
مقالات مقدماتی درباره عکاسی نجومی از آسمان شب:
- عکاسی با دوربین تلفن همراه
- عکاسی نجومی و آسمان شب؛ مقدمات
- چطور از آسمان شب عکس بگیریم
- عکاسی نجومی با ردیاب ستارهای
- مقدمات عکاسی نجومی، چطور عکس رد ستارهای بگیریم
برنامهریزی بر اساس وضعیت آبوهوا و ماه انجام میشود. اما عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، ارتفاع و دما، وضعیت عوارض زمین و آلودگی نوری را هم باید در نظر گرفت.
تجهیزات پایهای
در مقایسه با عکاسی نجومی تلسکوپی، عکاسی از منظرههای شبانه به تجهیزات کمتری نیاز دارد. در این نوع عکاسی به انواع مختلف تجهیزات پیشرفته نیازی نیست.
برای عکاسی نجومی از مناظر شبانه دوربینی با لنز واید و سریع، سهپایه و ریموت کنترل (دکلانشور) برای شروع کافیست.
داشتن تجهیزات جمعوجور و فشرده، برای چالش اصلی یعنی پیدا کردن مکان مناسب عکاسی، مفیدتر است.
البته محکم و قابل اطمینان بودن سهپایهتان در نوردهی های طولانی مدت یا شبهای پرباد بسیار مهم است.
سهپایههایی که دارای سَرگوی (Ball Head) مناسبی باشند برای عکاسی کارآتر از سرسهپایههای کلاسیک هستند.
گزینه مناسب برای کسانی که زیاد سفر میروند سهپایههای سبک فیبرکربن است. این سهپایهها به همان اندازه سهپایههای آلومینیمیِ سنگینتر، مستحکم هستند.
راه ساده برای افزایش استحکام سهپایه آویختن کیسهای پر از خاک یا سنگ از سهپایه است.
تنظیمهای دوربین
تنظیمهای دوربین برای اغلب عکسهایی که در رده این مقاله جای میگیرند شامل تنظیمات طلاییِ عکاسیِ شبانهی منظره است:
- زمان نوردهی از 10 تا 20 ثانیه
- حساسیت (ISO) از 1600 تا 6400
- گشودگی (دیافراگم) لنز از 2 تا 2.8
به این اعداد به خاطر چرخش زمین به دور خود و محدودیتهای فیزیکی طراحی لنز و فنآوری حسگر دیجیتال محدود و مقید شدهایم.
این نوع عکاسی به دوربینی نیاز دارد که در تصویربرداری از محیط کمنور قوی و در حساسیتهای (ISO) بالا، کم نویز باشد. به دلیل تاریک بودن محیط در این نوع عکاسی به بیشترین حساسیت عملی (در اکثر دوربینها 6400 است) نیاز داریم.
وقتی که مهتاب وجود دارد یا در نزدیکی شهرها عکس میگیرید میتوانید با کاهش حساسیت به 1600 یا حتی کمتر، عکسهای با کیفیتتری بگیرید.
عکاسی با حساسیت بالا هرچند گاهی برای عکاسی در شب ضروریست اما موجب افزایش نویز، کاهش رنگها و دامنه دینامیکی (Dynamic Range) کوچکتر میشود.
ثبت عکسها به صورت خام (Raw) بسیار ضروریست ( و در صورت تمایل در کنار آن ذخیره نسخه JPEG برای دیدن سریعتر عکسها).
اگر عکس را فقط به صورت JPEG ذخیره کنید، مراحل پردازش پس از عکاسی از قبیل کاهش نویز، تصحیح تراز سفیدی (White Balance)، بازیابی سایهها و هایلایتها (Shadows and Highlights) را از دست میدهید.
از آنجایی که عکاسی نجومی از مناظر شبانه از نظر فنی چالشانگیز است، پردازش تصویر بخش مهمی از این کار است.
نوردهی
وقتی که از آسمان شب عکاسی میکنید باید حرکات ستارهها و سیارهها را مورد توجه قرار دهید.
سرعت ظاهری حرکت ستارهها بستگی به میزان بزرگنمایی لنز دوربینتان از منظره دارد. هرچه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد، سرعت ستاره بیشتر میشود و زمان کوتاهتری برای ثبت ستاره به صورت نقطه وجود دارد.
برای دوربین دیجیتالی با تفکیک (Resolution) متوسط، رابطه سادهای به نام قانون 300 وجود دارد که حداکثر زمان نوردهی برای نقطهای ماندن ستاره را میدهد. برای این کار 300 را بر فاصله کانونی لنز تقسیم میکنید و حاصل زمان مورد نیازتان برحسب ثانیه است.
مثلا اگر از لنز واید 14 استفاده میکنید که برای ثبت مناظر راه شیری ایده آل است، حداکثر زمان نوردهی 14/300 یعنی حدود 20 ثانیه خواهد بود تا قبل از اینکه حرکت ستارهها در عکس ثبت شود (به خط تبدیل شوند).
اگر دوربینتان فول فریم نیست و حسگری کوچکتر دارد، فاصله کانونی را باید در ضریب کراپ حسگر ضرب کنید.
در اکثر دوربینها این ضریب 1.5 است اما بهتر است مشخصات حسگر دوربین را مطالعه کنید تا مطمئن شوید.
اگر میدان دیدتان از استوای سماوی دور باشد (شمالی یا جنوبی)، میتوانید زمان نوردهی را کمی هم بیشتر کنید.
مثلا برای منطقه بین استوا و قطب، زمان نوردهی را میتوانید 40 درصد بیشتر کنید و برای دب اکبر 70 درصد بیشتر کنید.
با استفاده از این قانون ساده 300 ، میتوان فهمید که برای لنزهای تله، زمان نوردهی کوتاهی در اختیار است تا ستاره به خط تبدیل نشود.
به همین دلیل اکثر افراد علاقمند عکاسی نجومی از مناظر شبانه از لنزهای واید 14 تا 35 (10 تا 24 برای حسگرهای کراپ) استفاده میکنند.
نوردهی طولانیتر
حد زمان نوردهی برای لنز 85 میلیمتری حدود 4 ثانیه است. مگر اینکه ردیاب ستارهای روی سهپایه بسته باشید.
این وسیله چرخش زمین به دور خود را با موتوری که دارد خنثی میکند و در طی نوردهی ستارهها را تعقیب میکند. البته اگر زمان نوردهی زیاد باشد منظرهی پیش زمینه محو خواهد شد.
چون هدف شما گردآوری هرچه بیشتر نور در مدت زمان کوتاهِ نوردهی است، باید از اپتیک و لنزهای سریع استفاده کنید.
لنزی که حداکثر گشودگی بیشتری دارد (عدد دیافراگم کوچکتر)، شدت نور بیشتری به داخل دوربین وارد میکند و نیاز به نوردهی را کاهش میدهد.
لنزهای ثابت (Prime) که فاصله کانونی ثابتی دارند سریعترین هستند. اغلب لنزهای زوم که بازه گستردهای دارند برای عکاسی در نور کم مناسب نیستند.
به عنوان مثال لنزهای 200-18 یا 105-24 با f4 در عکاسی روزانه کارآمد هستند اما برای شب خیلی کند هستند.
لنزهای ثابت f1.4 در میان عکاسان منظرههای شبانه بسیار محبوبند. همینطور لنزهای زوم f2.8 با بازه کوچک مثل 24-14 یا 35-16.
پس تولید
پس از پایان کار عکاسی، چالش اصلی ایجاد عکسی با ظاهر طبیعی است.
درحالی که رنگهایِ طبیعیِ روز مشخص است، اغلب عکاسها با رنگهای طبیعی شب آشنایی ندارند.
این افراد اغلب تراز سفیدی (White Balance) یا اشباع (Saturation) را به شکل افراطی تغییر میدهند.
رنگهای طبیعی راهشیری و آسمان شب اغلب در تراز سفیدی 4000 تا 5000 کلوین به شکل بهینه نمایان میشود.
تراز سفیدی کمتر (سردتر) موجب آبی شدن راهشیری میشود. در صورتی که راه شیری باید زردکمرنگ باشد (مخصوصا در بخش برآمدهی مرکزی آن).
همچنین باید سعی کنید از عادت پردازش بیش از اندازه بپرهیزید که مثلا ممکن است موجب اشباع رنگها شود. در عکاسی از منظرهای شبانه ضروری است که حالت اصلی منظره حفظ شود.
عکسهای ترکیبی که حاصل استفاده از لنزهای متفاوت و مونتاژ قابهای روز و شب هستند،ارزش هنری خود را دارند. اما اغلب به عنوان عکاسی مستند طبیعت شناخته نمیشوند. هرچند در عکاسی نجومی از مناظر شبانه نیز جایگاه خود را دارند.
مراقبت
- کاهش خطراتی که در ممکن است در عکاسی شبانه وجود داشته باشد ضروری است.
- همیشه مکانی که میخواهید در آن عکاسی کنید را به دیگران اطلاع دهید و از تنها عکاسی کردن در مناطق دورافتاده بپرهیزید.
- خوشآیندترین راه برای تجربه کردن عکاسی شبانه، جضور در گروه کوچک دو یا سه نفره است.
- در گروههای بزرگتر برای مسائلی مانند تعدد سهپایهها، عکسهای مشابه و چراغقوههای متعدد در منطقه، از قبل برنامهریزی کنید.
- همیشه قبل از غروب خورشید به منطقه موردنظرتان برسید. در اینصورت میتوانید با محیط آشنا شوید و موانع و محدودیتهای اطراف را بشناسید.
- همیشه موضوعات غیر قابل پیشبینی مانند دسترسیها، حیاتوحش، محدودیتها و عکسالعمل محلیها به فعالیتهای شبانه شما در محلهشان را در نظر داشته باشید. این خطرات با حضور عکاس در منطقه در طی روز کاهش مییابد.
