بارش شهابی از زیباترین رویدادهای آسمان شب است. شهابها همیشه در آسمان شب دیده می‌شوند. شاید ساعتی نباشد که به نظاره آسمان بنشینید و شهاب نبینید. اما بعضی شبها تعداد شهابها بسیار بیشتر از حال عادی می‌شود. این شبها مصادف با اوج بارش شهابی هستند.
مفاهیم
بارش شهابی یا شهاب باران یعنی زمین در طی حرکت خود در مدارش به دور خورشید، با توده‌ای از غبار و ذرات باقی‌مانده از دنباله‌دارها (یا بعضی از سیارکها) برخورد می‌کند و تعداد شهابهای رویتی ناگهان افزایش می‌یابد. هر بارش دارای نام و تاریخ معینی است. تقریبا در هر ماه، چندین بارش شهابی وجود دارد که هر سال با شدت یا ضعف تکرار می‌شود. در کل حدود 100 بارش شهابی تثبیت شده وجود دارد که در این میان فقط 5 یا 6 بارش چشم‌گیر هستند.
کانون بارش شهابی
هر بارش شهابی دارای “کانون بارش” است. کانون بارش نقطه‌ای از آسمان است که به نظر می‌رسد همه شهابهای آن بارش از آن نقطه سرچشمه گرفته‌اند (به نظر می‌رسد همه شهابها از آن نقطه بیرون آمده و در آسمان پخش می‌شوند). نام بارشهای شهابی نیز از محل کانون آنها تعیین شده. مثلا بارش جوزایی، یعنی کانون بارش در صورت فلکی جوزا قرار دارد. یا بارش اتا-دلوی یعنی کانون بارش در نزدیکی ستاره اتا دلو قرار دارد. این متن نیز برای اولین بار در اورانوس نوشته شده.
همانطور که گفتیم منشا این بارشهای شهابی، دنباله‌دارها هستند. دنباله‌دارها با هر بار عبور از مدارشان و دور زدن خورشید، در مدارشان مقدار زیادی از ذرات غبار را به جای می‌گذارند.
بنابراین مدارشان همیشه پر از ذرات غبار است. اگر زمین حین گردش به دور خورشید با این رد باقی‌مانده از دنباله‌دارها برخورد کند برخورد این تعداد ذرات موجب شهاب باران می‌شود.
البته زمین هر سال از آن منطقه از فضا عبور می‌کند اما دنباله‌دارها معموله دوره تناوب چند ساله یا چند ده ساله دارند. این موضوع باعث می‌شود که با هر بار عبور زمین از آن نقطه، جمعیت ذرات غبار کمتر و کمتر شود و بارش نیز سال به سال ضعیفتر و ضعیفتر شود. بعد از عبور مجدد دنباله دار مدارش شارژ شده و در سال بعدی زمین با توده فراوانی از دنباله‌دارها روبرو می‌شود و تعداد شهابها ممکن است چندین برابر می‌شود.
نسا ZHR
از فاکتورهای مهم هر بارش شهابی ZHR (Zenithal Hourly Rate) است. معنی آن “نرخ ساعتی سمت‌الراسی” است. در این سایت به عنوان “نسا” از آن یاد خواهیم کرد. مفهوم آن تعداد شهابهایی است که رصدگری با حد قدری 6.5 (آسمانی کاملا تاریک) اگر کانون بارش در سمت‌الراسش قرار داشته باشد در زمان اوج بارش در طی یک ساعت می‌بیند.
رصد بارش شهابی
روز یا شب اوج بارش مناسبترین زمان برای رصد است. در این زمان زمین با متراکم‌ترین بخش توده ذرات برخورد می‌کند.
در شب بارش نیز بهترین زمان برای رصد، پس از نیمه شب است. زیرا جهت جرخش زمین به دور خود به‌صورتی است که در این زمان شهابها را بیشتر و قوی‌تر به دام می‌اندازد.
ابتدا کانون بارش را پیدا کنید و آنجا را نگاه نکنید. شهابهای بارش در جهت مخالف کانون حرکت می‌کنند. در حین رصد جای راحتی برای خود پیدا کنید. با استفاده از صندلی راحتی یا زیرانداز می‌توانید از گردن‌درد روز بعد جلوگیری کنید. متناسب با فصل هم باید از پوشش مناسب برای گرم ماندن استفاده کنید.
در ابتدای رصد حدود 20 دقیقه به چشمان‌تان برای عادت به تاریکی فرصت دهید. طبیعتا هرچه از نورهای مزاحم و به‌ویژه نورهای خیره‌کننده دوری کنید نتیجه بهتری از رصدتان خواهید برد. و درنهایت هدف از هر رصد را فراموش نکنید. ثبت رصد!
غیر از روشهای بصری برای رصد بارشهای شهابی، روشهای عکاسی و رادیویی نیز وجود دارند.
برای آگاهی از آنها می‌توانید به مقاله‌های پیشرفته‌تر مراجعه کنید.
