خبرنامه فارسی ماه آوریل 2025 دفتر ترویج نجوم اتحادیه بین‌المللی نجوم
در این شماره:
سخن سردبیر
ویژه: جشن 100 سالگی پلانتاریوم‌ها –نقطه عطفی جهانی در راه است
ثبت‌نام برای چهل‌وهفتمین مدرسه بین‌المللی نجوم برای جوانان در تایپه آغاز شد
کنفرانس AstroEdu 2025
راه‌اندازی خبرنامه جدید CPS
انتشار خبرنامه ISYA با عنوان Badjáneaddji Násti
هشتمین روز جهانی نور یونسکو
به‌روزرسانی‌ها از هماهنگ‌کنندگان ملی ترویج نجوم (NOCs) اتحادیه بین‌المللی نجوم
فرصت‌ها
منابع جذاب
خبرنامه دفتر ترویج نجوم اتحادیه بین‌المللی نجوم به زبان‌های غیرانگلیسی
مشارکت در خبرنامه ترویج نجوم IAU
سخن سردبیر
دوستان و همکاران عزیز،
در ۷ مه ۲۰۲۵، به نقطه عطفی می‌رسیم که فراتر از گنبدها و پروژکتورها طنین‌انداز است: صدسالگی افتتاح اولین آسمان‌نمای جهان. از آن زمان، این فضاهای شگفت‌انگیز، نحوه تجربه ما از کیهان را دگرگون کرده‌اند. از دانش‌آموزانی که برای اولین بار حلقه‌های زحل را می‌بینند تا علاقه‌مندان مادام‌العمری که شگفتی‌های جهان را دوباره کشف می‌کنند، آسماننماها همواره دروازه‌ای به سوی کنجکاوی و اکتشاف بوده‌اند.
این صدسالگی تنها جشنی تاریخی نیست، بلکه لحظه‌ای جهانی برای اتحاد است. انجمن بین‌المللی پلانتاریوم (IPS) از همه آسماننماها، مربیان و دوستداران نجوم در سراسر جهان دعوت کرده تا در این جشن بین‌المللی مشارکت کنند.
اما هیجان به همینجا ختم نمی‌شود! در سراسر شبکه IAU، این ماه پر از فعالیت‌های گوناگون است:
- ثبت‌نام برای چهل‌وهفتمین مدرسه بین‌المللی نجوم برای جوانان آغاز شده است.
- کنفرانس AstroEdu 2025 در حال دریافت چکیده مقالات است.
- همکاری جدید CAP-IAC و AstroEDU برای توسعه منابع آموزشی فراگیر، نشان‌دهنده تعهدی رو به رشد برای گشودن فضا به روی همه در گفت‌وگوهای کیهانی است.
- خبرنامه‌های جدید از مرکز حفاظت از آسمان تاریک و آرام (CPS) و جامعه ISYA به ارتباط بیشتر اعضا و اشتراک پیشرفت‌ها کمک می‌کنند.
- همچنین خوشحالیم که The Jodcast به عنوان بخشی ثابت به خبرنامه ما پیوسته است. قسمت این ماه با عنوان Bursting with Mysteries, FRBs به بررسی انفجارهای سریع رادیویی (FRBs) می‌پردازد و شامل مصاحبه‌هایی با متخصصان برای رمزگشایی از یکی از جذاب‌ترین معماهای اخترفیزیک مدرن است.
یک چیز در تمام این رویدادها واضح است: کار ما، مردم را نه تنها به جهان، بلکه به یکدیگر متصل می‌کند. در حالی که یک قرن آسماننماها را جشن می‌گیریم، بیایید به ۱۰۰ سال آینده همکاری، نوآوری و شگفتی نیز چشم بدوزیم. زیر یک آسمان، به تصور کردن، آموزش دادن و الهام بخشیدن ادامه می‌دهیم.
بیایید این لحظه را فراموش‌نشدنی کنیم.
نائومی آسابر فریمپونگ، از طرف گروه دفتر ترویج نجوم اتحادیه بین‌المللی نجوم
ویژه: جشن ۱۰۰ سالگی آسماننماها –نقطه عطفی جهانی در راه است
در ۷ مه ۲۰۲۵، جهان صدمین سالگرد آسمان‌نما را جشن خواهد گرفت. برای یک قرن، آسماننماها به عنوان نماد آموزش علوم، شگفتی و اکتشاف، نسل‌های مختلف را به تماشای اسرار کیهان دعوت کرده‌اند. با نزدیک شدن به این نقطه عطف، انجمن بین‌المللی پلانتاریوم (IPS) از آسماننماها ، مربیان و علاقه‌مندان به فضا در سراسر جهان می‌خواهد در این جشن تاریخی شرکت کنند.
مراسم اصلی این صدمین سالگرد در ۷ مه ساعت ۱۸:۰۰ UTC با یک برنامه ویدیویی یک ساعته شامل معرفی جهانی، مشارکت‌های زنده از همه قاره‌ها و پیام‌های تبریک از آژانس‌های فضایی و نهادهای علمی آغاز می‌شود. IPS همچنین اسکریپت و محتوای قابل دانلود برای میزبانی برنامه‌های زنده ارائه می‌دهد تا مشارکت برای آسماننماها با هر اندازه‌ای آسان شود.
جشن‌ها به یک روز محدود نمی‌شود. IPS از آسمان‌نما‌های سراسر جهان دعوت کرده تا در طول آخرهفته سالگرد (۱۰-۱۱ مه) برنامه‌های محلی برگزار کنند. از نمایش عمومی و ارسال پیام‌های ویدیویی تا مشارکت با مدارس و جامعه، هر اقدامی به یک تجربه جهانی مشترک از قدردانی نجومی کمک می‌کند.
این صدمین سالگرد تنها یک جشن نیست، بلکه قدردانی از نقش حیاتی آسماننماها در شکل‌دهی به کنجکاوی علمی و سواد نجومی در یک قرن گذشته است. همچنین فرصتی است برای تامل درباره آینده آموزش نجوم در عصر فناوری‌های پیشرفته، داستان‌سرایی دیجیتال و ارتباطات جهانی.
در آستانه ۱۰۰ سال آینده، این فرصتی است برای اتحاد جامعه جهانی آسماننماها با یک پیام مشترک: آسمان متعلق به همه است و یادگیری درباره آن باید تجربه‌ای آزاد و در دسترس باشد.
بیایید با هم، یک قرن نزدیک‌تر کردن جهان به خانه را جشن بگیریم.
۱) ثبت‌نام برای چهل‌وهفتمین مدرسه بین‌المللی نجوم برای جوانان در تایپه آغاز شد
ثبت‌نام برای چهل‌وهفتمین مدرسه بین‌المللی نجوم برای جوانان (ISYA) که از ۱۷ نوامبر تا ۵ دسامبر ۲۰۲۵ در دانشگاه ملی تایوان (NTNU) در تایپه برگزار می‌شود، آغاز شده است. این مدرسه توسط دفتر اخترشناسان جوان اتحادیه بین‌المللی نجوم (OYA) با همکاری NTNU سازماندهی شده و توسط آکادمی علوم و ادبیات نروژ حمایت می‌شود.
این برنامه سه‌هفته‌ای برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته‌های مرتبط با نجوم طراحی شده و شامل سخنرانی‌هایی در زمینه فیزیک ستاره‌ای، کیهان‌شناسی، سیارات فراخورشیدی و یادگیری ماشین توسط متخصصان بین‌المللی است. زبان رسمی آموزش انگلیسی است.
حدود ۳۰ دانشجو انتخاب خواهند شد و بورسیه‌هایی برای پوشش هزینه‌های سفر و اقامت ارائه می‌شود. دانشجویان سال آخر کارشناسی که قصد ادامه تحصیل در نجوم و اخترفیزیک را دارند نیز می‌توانند درخواست دهند. شرکت‌کنندگان موظفند در تمام جلسات برنامه حضور فعال داشته باشند. علاوه بر آموزش علمی، بازدیدهایی برای آشنایی با فرهنگ و تاریخ تایپه نیز ترتیب داده شده است.
تاریخ‌های مهم:
- شروع ثبت‌نام: ۱ آوریل ۲۰۲۵
- مهلت ثبت‌نام: ۱ ژوئیه ۲۰۲۵
- اعلام نتایج: اوت ۲۰۲۵
۲) کنفرانس AstroEdu 2025
کنفرانس AstroEdu 2025 در ۲۳-۲۵ سپتامبر به صورت ترکیبی (حضوری در استرالیا و آنلاین) برگزار می‌شود. این کنفرانس محققان و متخصصان حوزه‌های نجوم، آموزش نجوم، آموزش عمومی و زمینه‌های مرتبط را گرد هم می‌آورد تا به تبادل ایده‌ها، یافته‌های پژوهشی و بهترین روش‌های آموزش و ترویج نجوم بپردازند.
ثبت‌نام و ارسال چکیده مقالات آغاز شده است. از مشارکت با زمینه‌های آموزشی و فرهنگی بسیار متنوع استقبال زیادی می‌شود.
مهلت ارسال چکیده: ۱۶ مه ۲۰۲۵
۳) راه‌اندازی خبرنامه جدید CPS
اولین شماره خبرنامه مرکز حفاظت از آسمان تاریک و آرام (CPS) منتشر شد. این مرکز که در سال ۲۰۲۲ توسط IAU تاسیس شد، تلاش‌های جهانی برای کاهش تاثیر منظومه‌های ماهواره‌ای بر نجوم و آسمان شب را هماهنگ می‌کند.
CPS با میزبانی مشترک NOIRLab (آمریکا) و SKAO (بریتانیا) و حمایت بیش از ۴۰۰ عضو وابسته در سراسر جهان، پیشرفت‌های چشمگیری در چهار حوزه فعالیت خود داشته است:
- شناسایی علمی
- توسعه راهکارهای کاهش اثرات
- تحلیل سیاست‌ها
- مشارکت عمومی
این خبرنامه فصلی برای بهبود ارتباطات در جامعه CPS راه‌اندازی شده و شامل به‌روزرسانی پروژه‌ها، فرصت‌های مشارکت و منابع تخصصی است. اگرچه مخاطب اصلی آن اعضای CPS است، اما برای جامعه نجومی گسترده‌تر نیز جذاب خواهد بود.
۴) انتشار خبرنامه ISYA با عنوان Badjáneaddji Násti
دفتر اخترشناسان جوان IAU (OYA) خبرنامه جدیدی با عنوان Badjáneaddji Násti منتشر کرده است. این خبرنامه به به‌روزرسانی‌های مربوط به مدارس گذشته و آینده ISYA و همچنین اخبار و دیدگاه‌های جامعه ISYA می‌پردازد. هدف این ابتکار، تقویت ارتباط بین شرکت‌کنندگان، سازمان‌دهندگان و حامیان شبکه ISYA است. شماره اول آن شامل برجسته‌ترین رویدادها، بازتاب‌ها و اطلاعیه‌های مربوط به فعالیت‌های جهانی این مدرسه است.
۵) هشتمین روز جهانی نور یونسکو
ثبت‌نام رویدادها برای هشتمین روز جهانی نور یونسکو (IDL) که هر ساله در ۱۶ مه برگزار می‌شود، آغاز شده است. این روز جهانی به افزایش آگاهی درباره اهمیت نور در علم و فناوری در زمینه‌های مختلفی مانند ارتباطات، انرژی، سلامت، معماری و هنر اختصاص دارد.
موضوع سال ۲۰۲۵: «نور، نوآوری، جامعه» – با تاکید بر نقش فناوری‌های مبتنی بر نور در پیشرفت علم و رفاه اجتماعی. این موضوع با سال بین‌المللی فناوری کوانتوم سازمان ملل نیز همسو است. کمیته راهبری IDL از جامعه نجومی دعوت کرده تا رویدادهایی را برای ارتباط نور و نجوم سازماندهی کنند. ثبت رویدادها الزامی است تا در تقویم جهانی IDL گنجانده شوند.
۶) به‌روزرسانی‌ها از هماهنگ‌کنندگان ملی ترویج نجوم اتحادیه بین‌المللی نجوم (NOCs)
ایران – تجلیل از زنان در علم با فیلم «ملودی زنان دانشمند»
مستند «ملودی زنان دانشمند» به مناسبت روز جهانی زنان و دختران در علم و روز جهانی زن در رویداد مهگرفت ارائه شد. این فیلم که برای قدردانی از دستاوردهای زنان ایرانی در علم و نجوم تولید شده بود، با استقبال گرم حضار روبه‌رو شد.
در این مستند، مصاحبه‌هایی با چند دانشمند برجسته زن ایرانی از جمله دکتر لیلا صادقی اردستانی، دکتر فاطمه طباطبایی، دکتر فاطمه تاجیک، دکتر بهار بیداران، دکتر فرزانه کیوانفرد انجام شد. این زنان درباره چالش‌های شخصی و حرفه‌ای خود، از جمله تعادل بین مادری و پژوهش، نیاز به ساختارهای حمایتی در دانشگاه‌ها و تلاش برای رسیدن به نقش‌های رهبری در علم صحبت کردند.
پس از پخش فیلم، بحثی پرشور درباره تاثیر آن در تجلیل از زنان دانشمند و تشویق حمایت بیشتر از پیشرفت آن‌ها در علم انجام شد.
۷) فرصت‌ها
الف) ثبت‌نام برای اردوی تابستانی نجوم ۲۰۲۵
اردوی تابستانی نجوم، برنامه‌ای آموزشی با حمایت رصدخانه جنوبی اروپا (ESO)، برای سال ۲۰۲۵ از متقاضیان ثبت‌نام می‌کند. این برنامه منحصربه‌فرد، دانش‌آموزان دبیرستانی را گرد هم می‌آورد تا از طریق یادگیری عملی و جلسات تخصصی، دنیای هیجان‌انگیز نجوم و فیزیک را کشف کنند. اگر دانش‌آموزان علاقه‌مندی می‌شناسید، این خبر را به آن‌ها برسانید! ثبت‌نام آغاز شده است.
ب) کنفرانس RTSRE 2025: کاوش در تلسکوپ‌های رباتیک و پژوهش دانش‌آموزی
پنجمین کنفرانس تلسکوپ‌های رباتیک، پژوهش دانش‌آموزی و آموزش (RTSRE) توسط دانشگاه تاسمانی از ۲۹ سپتامبر تا ۱ اکتبر ۲۰۲۵ در تاسمانی برگزار می‌شود. این رویداد، معلمان، اخترشناسان، متخصصان ترویج علم و توسعه‌دهندگان شبکه تلسکوپ‌های رباتیک را گرد هم می‌آورد تا درباره استفاده از این ابزارها برای آموزش و پژوهش‌های دانش‌آموزی بحث کنند.
تمرکز این کنفرانس بر یکپارچه‌سازی ابزارهای رصدی در محیط‌های آموزشی و روش‌های گسترش مشارکت دانش‌آموزان در پروژه‌های پژوهشی واقعی است.
۸) منابع جذاب
الف) کتاب «ارتباطات علمی و اعتماد»
این کتاب جدید که توسط Springer منتشر شده، به بررسی چگونگی ایجاد و حفظ اعتماد در ارتباطات علمی می‌پردازد. این اثر با گردآوری پژوهش‌های بین‌المللی و میان‌رشته‌ای، به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات در تعامل با علم پاسخ می‌دهد.
مطالعات این کتاب شامل عوامل اعتماد به رابط‌های علمی، تاثیر بافت‌های مختلف بر ارتباطات علم و ویژگی‌های کلیدی اعتماد به دانش علمی است. این منبع برای فعالان حوزه‌های ترویج علم، آموزش و سیاست‌گذاری ارزشمند است.
ب) مقاله «ارتباطات علمی در عصر هوش مصنوعی»
مقاله اخیر مایک شفر با عنوان «GPT پرحاشیه: ارتباطات علمی در عصر هوش مصنوعی»، نقش تحول‌آفرین هوش مصنوعی تولیدی (مثل ChatGPT) را در ارتباطات علمی بررسی می‌کند.
این مقاله در کنار اشاره به مزایای هوش مصنوعی (مانند توانایی ترجمه، قابلیت گفت‌وگو و چندرسانه‌ای بودن)، نگرانی‌های مهمی مانند مسئله دقت، انتشار اطلاعات نادرست در مقیاس گسترده و تاثیر احتمالی بر متخصصان ارتباطات علمی را نیز مطرح می‌کند.
شفر بر نیاز به پژوهش‌های دانشگاهی بیشتر در این زمینه تاکید کرده و از محققان خواسته تا کاربرد هوش مصنوعی در ارتباطات علم و نقش آن در شکل‌دهی به این حوزه را بیشتر بررسی کنند.
ج) استودیو کاینات
یک) چای روی ماه! [انگلیسی]
همانطور که بشریت برای ماموریت‌های طولانی مدت ماه و سکونتگاه‌های بالقوه آماده می‌شود، درک خطرات سلامتی زندگی در ماه اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. در آخرین قسمت «چای روی ماه» از مجموعه کاینات، دکتر مارتین برداک درباره چالش‌های زیستی زندگی در ماه بحث می‌کند. از خطرات تنفس غبار ماه (رگولیت) که بر سیستم تنفسی و عصبی تاثیر می‌گذارد تا تاثیرات تابش کیهانی، این گفت‌وگو بینش‌های ارزشمندی برای برنامه‌ریزی ماموریت‌های آینده به ماه و مریخ ارائه می‌دهد.
دو) چهار سیاره سنگی در فاصله تنها ۶ سال نوری! [انگلیسی]
این ویدیو به کشف اخیر چهار سیاره سنگی در مدار ستاره بارنارد (کوتوله سرخ در فاصله ۶ سال نوری از زمین) می‌پردازد. اگرچه هیچ‌یک از این سیارات در منطقه قابل سکونت قرار ندارند، اما نزدیکی آن‌ها امکان‌های جالبی برای اکتشافات آینده فراهم می‌کند.
سه) آیا انرژی تاریک در حال تغییر است؟ بررسی امکانی شوکه‌کننده [انگلیسی]
این قسمت به تحول بالقوه انقلابی در کیهان‌شناسی می‌پردازد. داده‌های جدید از ابزار طیف‌سنجی انرژی تاریک (DESI) که فاصله بیش از ۱۵ میلیون کهکشان را نقشه‌برداری کرده، نشان می‌دهد که انرژی تاریک — که قبلاً ثابت فرض می‌شد — ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.
مونته بلمونته و دکتر سلمان حمید (اخترفیزیکدان) در این گفت‌وگو به بررسی پیامدهای این یافته شگفت‌انگیز می‌پردازند. اگر این نتیجه تایید شود، درک ما از انبساط جهان و نیروهای محرک آن دگرگون خواهد شد.
د) The Jodcast به خبرنامه پیوست – کاوش در انفجارهای سریع رادیویی (FRBs) در قسمت آوریل
The Jodcast اولین قسمت از مجموعه ۲۰۲۵ خود را با عنوان «انفجارهای پررمزوراز: FRBs» منتشر کرد. این قسمت به یکی از جذاب‌ترین پدیده‌های اخترفیزیک یعنی انفجارهای سریع رادیویی (FRBs) اختصاص دارد و شامل دو مصاحبه تخصصی است دکتر چری نگ (CNRS Orléans): درباره اهمیت اخترفیزیکی FRBs و دکتر اینس پاستور مارازوئلا (Jodrell Bank): درباره پژوهش‌هایش روی جمعیت‌های مشاهده‌شده FRBs. این گفت‌وگوها نگاهی جذاب به پژوهش‌های فعلی و پرسش‌های بی‌پاسخ در این زمینه ارائه می‌دهند. شنوندگان همچنین می‌توانند از آخرین اخبار نجوم بهره ببرند. The Jodcast از این پس به صورت ماهانه در خبرنامه ما حضور خواهد داشت.
9 – خبرنامه دفتر ترویج نجوم اتحادیه نجوم بین‌المللی به زبان‌های غیر انگلیسی
خبرنامه ما به زبان‌های زیر ترجمه می‌شوند:
ترجمه‌ها به لطف اعضای باشگاه نجوم رصدگران بحرین است.
ترجمه‌ها به لطف دکتر چن کائو، انجمن نجومی شاندونگ چین است.
ترجمه‌ها به لطف باشگاه D’Astronomie de Tabarre (CAT) ، زیر مجموعه ای از انجمن نجوم هائیتی (SHA) است. ترجمه خبرنامه‌های قبلی به فرانسوی به لطف گروه ترجمه هائیتیایی نجوم بود و هنوز هم در این صفحه در دسترس است.
ترجمه خبرنامه OAO به گالیسی تا مارس 2023 به لطف مارتین پاولی از Agrupación Astronómica Coruñesa ío در اسپانیا است.
ترجمه ها به لطف النورا پیرومالی از Astronomiamo در ایتالیا است.
ترجمه ها به لطف آکیهیکو تومیتا، از طریق شبکه ترجمه نجوم است.
می‌توانید از طریق انجمن اخترشناسان آماتور ژاپنی یا انجمن ژاپنی آموزش و ترویج نجوم در خبرنامه ژاپنی مشترک شوید.
ترجمه‌ها به لطف علی آزادگان، مرکز آموزش نجوم آزادگان است.
ترجمه ها به لطف João Ferreira و Frederico Asz از طریق شبکه ترجمه نجوم گروه زبان پرتغالی.
ترجمه ها به لطف آندره آهومادا از Observatorio Astronómico ، Universidad Nacional de Córdoba و ایلیانا آندروچوف از Instituto Astrofísica de la Plata ، Universidad Nacional de la Plata است.
برای ترجمه خبرنامه‌های قبلی به زبان اسپانیایی، به لطف امیلیو زونیگا از انجمن ستاره‌شناسان آماتور در لون، نیکاراگوئه، اینجا را کلیک کنید.
اگر علاقه‌مند به ترجمه خبرنامه ارتباط با نجوم به زبان خود هستید ، لطفاً به نشانی public@oao.iau.org ایمیل بزنید.
۱۰- مشارکت در خبرنامه ترویج نجوم اتحادیه بین‌المللی نجوم (IAU)
ما همیشه به دنبال مطالبی در مورد ترویج نجوم، آموزش عمومی و مشارکت عمومی در سراسر جهان برای گنجاندن در خبرنامه بعدی دفتر ترویج نجوم IAU هستیم. اگر رویداد نجومی، فرصت شغلی، فرصت‌های آموزشی، منبع آموزشی، یا هر موضوع دیگری که برای جامعه ترویج نجومی جذاب باشد دارید، اطلاعات بیشتر را به ایمیل public@oao.iau.org ارسال کنید.
این خبرنامه در آخرین روز هر ماه منتشر خواهد شد. برای درج مطالب در خبرنامه بعدی، لطفاً پیشنهادات خود را تا روز دهم هر ماه برای ما ارسال کنید. مشتاقانه منتظر شنیدن از شما هستیم!
