فوران اسرارآمیز امواج گرانشی از اطراف ابط‌الجوزا

امواج گرانشی زمانی ایجاد می‌شوند که رخدادهایی ویرانگر در عالم به وقوع می‌پیوندند. یکی از این موارد ستاره‌های نوترونی هستند که مدت‌های طولانی به یکدیگر گشته‌اند، در نهایت به یکدیگر می‌خورد و امواج گرانشی ایجاد می‌کنند. همینطور برخورد دو سیاه‌چاله می‌تواند امواج گرانشی ایجاد کند. اما گاهی نیز فورانی از امواج گرانشی وجود دارد که علتی روشن ندارد.

چنین فورانی در 24 دی 1398 توسط لایگو/ویرگو کشف شد که از حوالی منطقه‌ای که ستاره ابط‌ الجوزا در آنجا قرار دارد منتشر شده بود. بله همان ستاره‌ای که اخیراً کاهش درخشندگی آن را مشاهده کرده‌ایم و انتظار داریم در آینده ابرنواختر شود. آیا این دو موضوع می‌توانند مرتبط باشند؟

ابط الجوزا ابرغولی سرخ در صورت فلکی جبار است. این ستاره رشته اصلی را حدود یک میلیون سال پیش ترک کرد و حدود چهل هزار سال است که ابرغول سرخ شده. در نهایت ابط الجوزا آنقدر هیدروژن‌هایش را خواهد سوزاند تا هسته‌اش رمبیده شود و به شکل ابرنواختر منفجر شود.

صورت فلکی معروف جبار. در میانه سه ستاره کمربند شکارچی به خوبی مشخص هستند. ابط الجوزا ستاره سرخ واقع در گوچه چپ بالاست و رجل الجبار ستاره آبی واقع در گوچه راست پایین.

 

این اواخر درخشندگی ابط الجوزا کاهش یافته. این موضوع باعث شده انواع گمانه‌زنی‌ها درباره آغاز فرآیند ابرنواختر شدن آن منتشر شود. اخترفیزیک‌دان‌ها این موضوع را به سرعت رد کردند. عددی دقیقی برای ابرنواختر شدن ابط الجوزا تعیین نشده ولی برآوردها نشان می‌دهند که تا صدهزار سال دیگر این اتفاق رخ نخواهد داد. اما زمانی که درخشندگی ستاره‌ای کاهش می‌یابد یعنی در داخل آن اتفاقاتی رخ می‌دهد.

آیا این فوران امواج گرانشی جدید با کاهش درخشندگی ابط الجوزا مرتبط است؟

داده‌های لایگو از فوران امواج گرانشی 24 دی 1398

 

اخترشناس‌ها می‌دانند که ابط الجوزا ستاره‌ای متغیر است و درخشندگی آن نوسان دارد. ستاره‌هایی مانند ابط الجوزا موجوداتی ایستا نیستند. ابط الجوزا ستاره متغیر شبه‌منظمی است که در درخشندگی آن هم تغییرات تناوبی و هم غیر تناوبی مشاهده می‌شود.

این نوع امواجی که لایگو دریافت کرده را امواج فورانی (Burst Waves) می‌نامند. این امواج را ابرنواخترها می‌توانند ایجاد کنند اما ابط الجوزا هنوز ابرنواختر نشده و تا سال‌ها هم نخواهد شد.

تصویرسازی از اتفاقی که برای ستاره‌های ابرغول سرخ در انتهای زندگی‌شان رخ می‌دهد و ابرنواختر می‌شوند. اتفاقی که برای ابط الجوزا خواهد افتاد.

 

بعضی معتقدند که دریافت امواج گرانشی از منطقه ابط الجوزا به خود ستاره ارتباطی ندارد. حتی ممکن است این امواج دریافتی واقعی هم نباشند. این نوع امواج می‌توانند بسیار شبیه به اختلال‌های ناشی از کارکرد سیستم باشند. از دلایلی که برای غیر مرتبط بودن این امواج به ابط الجوزا می‌توان ذکر کرد خیلی کوتاه بودن فوران امواج و عدم مشاهده نوترینو است

پس در کل فعلا خبر از ابرنواختر نیست. فوران امواج گرانشی ربطی به ابط الجوزا ندارد و کاهش درخشندگی این ستاره توجیه مشخصی دارد. البته بالاخره در آینده روزی ابط الجوزا منفجر خواهد شد و آسمان ما برای همیشه تغییر خواهد کرد.

تصویری از باقیمانده ابرنواختر ذات‌الکرسی A که توسط تلسکوپهای فضایی هابل و اسپیتزر گرفته شده.

 

ستاره‌ی در حال انفجار رخدادی شگفت‌انگیز در آسمان است. این واقعه پرتوهای مرگباری تولید می‌کند. پرتو ایکس، تابش ماورای بنفش و حتی فوران مواد ستاره‌ای با سرعت و نیروی بسیار زیاد. کشنده‌ترین آنها پرتوهای گاماست و احتمالا ابط الجوزا در زمان انفجار هیچ پرتو گامایی منتشر نکند.

اما در هر صورت ما 700 سال نوری با ابط الجوزا فاصله داریم و این فاصله بسیار زیادی است. بزرگترین آسیب به صورت فلکی جبار خواهد خورد که ستاره پرنوری را ازدست می‌دهد و باقی‌مانده‌های ابرنواختر جایگزین آن می‌شود.

درباره ی علی آزادگان

ستاره‌شناس آماتور، معلم نجوم، فیزیک‌دان، نویسنده و مترجم، عکاس و دانشجوی دکتری تخصصی اپتیک

مطلب پیشنهادی

ادغام دو سیاه‌چاله GW150914

نظریه سیاه‌چاله هاوکینگ پس از 50 سال تایید شد

طبق نظریه سیاه‌چاله استیون هاوکینگ، ناحیه افق رویداد سیاه‌چاله هرگز نباید کاهش یابد. این نظریه …

دیدگاهتان را بنویسید