آیا می‌خواهید ماه را بهتر بشناسید و رصد کنید؟ ماه، همسایه آسمانی خود را با راهنمای رصد ما کشف کنید. ماه جرمی آرمانی برای رصد در آسمان با چشم غیرمسلح یا با تلسکوپ است زیرا بزرگ، درخشان و پوشیده از جزئیات شگفت‌انگیز است.
تقریباً به اندازه یک چهارم زمین است. یک سمت ماه همیشه رو به زمین است، زیرا نیروهای جزر و مدی در سامانه زمین-ماه، چرخش آن را برای مطابقت با دوره مداری آن هماهنگ می‌کنند.
ماه اغلب در نزدیکی جرمی دیگر در آسمان ظاهر می‌شود – رویدادی که به عنوان مقارنه شناخته می‌شود – و بنابراین می‌توان از آن به عنوان نشانگری درخشان استفاده کرد که شما را قادر می‌سازد تا به سمت هدفی کوچک‌تر و کم‌نورتر و در عین حال به همان اندازه شگفت‌انگیز پرش ستاره‌ای کنید .
در هر زمان، نیمی از کره ماه توسط خورشید روشن می‌شود. در طول حرکت ماه در مدارش، ما مقادیر مختلفی از نیمکره‌ای که روشن شده را می‌بینیم که باعث ایجاد هلال‌های مختلف ماه می‌شود.
وقتی ماه در کنار خورشید است، نیمه‌ی روشن ماه رو به ما قرار ندارد و هلالی را تولید می‌کند که به عنوان ماه نو شناخته می‌شود. هلال ماه که به آرامی از هلال ماه نو در آسمان عصرگاهی خارج می‌شود، روز به روز ضخیم می‌شود.
اصطلاح “افزایشی” (Waxing) برای نشان دادن این مرحله ضخیم شدن استفاده می‌شود. هلال در حال افزایش به تربیع اول ماه منتهی می‌شود و تقریباً یک هفته پس از ظهور به صورت نیم‌دایره‌ای روشن ظاهر می‌شود.
بهترین زمان برای رصد ماه چه زمانی است؟
بهترین زمان برای رصد ماه به علایق خاص رصدگر بستگی دارد. ممکن است فکر کنید که بهترین زمان برای رصد ماه زمانی است که ابرماهی وجود دارد که ماه کامل است.
با این حال، به طور کلی، ماه کامل بدترین زمان برای رصد است. این به این دلیل است که تقریبا هیچ سایه‌ای روی ماه وجود ندارد و تمام عوارض سطحی توسط نور خورشید پُر می‌شوند.
در طول این فاز ماه، تشخیص دهانه‌ها دشوار است مگر اینکه کف تاریکی داشته باشد (مانند دهانه افلاطون، یکی از چشم‌گیرترین دهانه‌های ماه) یا اگر بسیار روشن باشد (مانند دهانه آریستارخوس).
شرایط برای رصد معمولاً در طول فازهای هلالی، نیمه و گوژماه بهترین است. البته برای زمین‌تاب، مرحله هلالی کاملاً ضروری است.
بهترین فازهای ماه برای رصد
ماه هلال
رُوش‌مرز از زنجیره تئوفیلوس گذشته.
6 روز بعد از ماه نو.
دریای آرامش (Mare Serenitatis) و همچنین دریای آسایش (Mare Tranquillitatis) در معرض دید هستند. به دنبال زنجیره بزرگ دهانه‌های تئوفیلوس (Theophilus)، سیریلوس (Cyrillus) و کاترینا (Catharina) باشید.
گوژماه
روش‌مرز از زنجیره بطلمیوس (Ptolemaeus) گذشته است.
8 روز بعد از ماه نو.
رشته کوه‌های آپناین (Apennines) با بخشی از دریای باران (Mare Imbrium) قابل رصد است. به دنبال افلاطون (Plato)، سه‌گانه‌ی ارشمیدس (Archimedes)، آریستیلوس (Aristillus) و اتولیکوس (Autolycus) و کوه‌های آلپ (Alps) باشید.
هلال کاهشی
روش‌مرز نزدیک افلاطون (Plato) قرار دارد.
21 روز بعد از ماه نو
ضلع غربی ماه مانند افلاطون و دهانه رگه‌دار کوپرنیک (Copernicus) برجسته است. به ارشمیدش، درخشان‌ترین دهانه ماه و گریمالدی (Grimaldi)، که تاریک‌ترین کف را دارد، نگاه کنید.
چگونه ماه را با تلسکوپ ببینیم
برای مشاهده بهتر دهانه‌ها و سایر عوارض، ماه را با تلسکوپ زمانی که قرص کامل نیست رصد کنید.
- تلسکوپ کوچک و متوسط برای این کار مناسب است
اکنون می‌توان تلسکوپ‌های کوچکی را با هزینه کم تهیه کرد که منظره‌های رضایت‌بخشی از ماه ارائه می‌دهند، چیزی که چند سال پیش نمی‌شد گفت.
برای بررسی‌های تخصصی، می‌توانم بگویم که حداقل گشودگی 4 اینچ (10 سانتی‌متر) برای تلسکوپ شکستی یا 6 اینچ (15 سانتی‌متر) برای تلسکوپ بازتابی نیوتنی مورد نیاز است، و این به کیفیت اپتیک بستگی دارد.
- از فیلترهای تلسکوپ استفاده کنید
فیلترهای تلسکوپ به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند و برای برخی از انواع رصدها بسیار ارزشمند هستند. اما تا آنجا که به ماه مربوط می شود، من به طور قطعی احساسات متفاوتی در مورد آنها دارم، زیرا همیشه احساس می‌کنم که منجر به از دست دادن جزئی جزئیات می‌شوند.
با این حال، اگر می‌خواهید ماه کامل یا تقریباً کامل را با بزرگنمایی نسبتاً کم ببینید، فیلتر معمولاً مفید خواهد بود، زیرا نور را کاهش می‌دهد و از خیره شدن چشم جلوگیری می‌کند. در غیر این صورت، من ترجیح می‌دهم از بزرگنمایی بالاتر استفاده کنم.
- از بزرگنمایی خیلی زیاد استفاده نکنید
به طور کلی، حداکثر بزرگنمایی حدود 50 برابر به‌ازای هر اینچ گشودگی است، اما اگر تصویر حتی کمی تار است، عاقلانه است که حتما به بزرگنمایی کمتر بیایید.
چشمی با بالاترین بزرگنمایی که برای تلسکوپ خود دارید احتمالاً باید برای شب‌هایی که شرایط واقعاً عالی است کنار بگذارید.
- از شب های مه‌آلود استفاده کنید
شبی که کمی مه‌آلود است شاید برای رصدگر ماه خوب باشد، اگرچه البته برای اجرام اعماق آسمان مانند سحابی‌ها فایده‌ای ندارد. غبار خفیف اغلب باعث ثبات تصویر می‌شود و ثبات احتمالاً نیاز اصلی برای هر کسی است که ماه را رصد می‌کند.
با این حال، هر ضخامت قابل توجهی از اَبر، کُشنده خواهد بود. سعی نکنید زمانی که شرایط نامناسب است ادامه دهید، زیرا بدون شک خطاها وارد کارتان می‌شوند.
- تلسکوپ خود را کوچک نکنید
کوچک‌سازی چیزی است که من هرگز انجام نمی‌دهم. می‌دانم که پرسیوال لاوال تلسکوپ شکستی 24 اینچی خود را فقط به 18 اینچ کاهش داد، و ادعاهایی هم شنیده‌ام که در جو متلاتمی که اغلب ما زیر آن زندگی می‌کنیم هیچ تلسکوپی با گشودگی بیش از 12 اینچ مناسب نیست، اما من مخالفم.
اگر متوجه شدید که شرایط برای استفاده از تلسکوپ خود با گشودگی کامل به اندازه کافی خوب نیست، تا زمانی که شرایط بهتر شود دست از کار بکشید.
- سعی کنید از ماه عکس بگیرید
عکس‌های خوب را می‌توان با تجهیزاتی گرفت که خیلی گران نیستند: وب‌کم‌ها برای اکثر افراد مقرون‌به‌صرفه هستند. وسایل الکترونیکی عمدتاً جای عکاسی را گرفته‌اند و آماتورها می‌توانند بهترین نتایج را که تنها چند دهه پیش از رصدخانه‌های حرفه‌ای به دست می‌آمد، کسب کنند.
اگر می‌خواهید از این نوع تجهیزات استفاده کنید، عاقلانه است که پس‌انداز کنید و چیزی ارزشمند بخرید. از این گذشته، ممکن است یک عمر برای شما دوام بیاورد. برای اطلاعات بیشتر در این مورد، راهنمای ما در مورد نحوه عکاسی از ماه یا راهنمای مبتدی ما برای عکاسی نجومی را بخوانید .
- ماه را وقتی ارتفاع زیاد دارد رصد کنید
به طور کلی، هرچه ارتفاع جرم مورد نظر بیشتر باشد، شرایط رصدی بهتر خواهد بود، با لرزش و تاری کمتر. این در مورد ماه هم صدق می‌کند، اما در مرحله هلال باریک، راه‌حلی وجود ندارد، و تنها کاری که می‌توان انجام داد این است که منتظر ماند. بهترین سازش بین ارتفاع و روشنایی آسمان.
حتی زمانی که آسمان روشن است، بلافاصله پس از غروب خورشید یا قبل از طلوع خورشید، شرایط اغلب قابل تحمل است.
- بین رصدها زیاد منتظر نمانید
اگر در حال طراحی عارضه‌ای از ماه بودید، برای بررسی و رسد با تلسکوپ خیلی وقت تلف نکنید، زیرا سایه‌ها می‌توانند در مدت کوتاهی باعث تغییرات چشم‌گیری در منظره شوند.
داده‌های زیر را برای هر رصد درج کنید: تاریخ، زمان (سعی کنید هرگز زمان تابستانی استفاده نکنید)، تجهیزات مورد استفاده، و شرایط دید (Seeing)، معمولاً در مقیاس آنتونیادی.
- هرگز اصل رصد را به کسی ندهید.
دیر یا زود چیزی که واقعاً به آن نیاز دارید در پست گم می‌شود. گزارش رصدهای خود را نگه دارید و رونوشت آنها را ارسال کنید. با دیگر رصدگران همکاری کنید و به انجمنی بپیوندید.
رصدگر تنها کار زیادی انجام نخواهد داد.
درک اهله‌ی ماه
تربیع اول به این واقعیت اشاره دارد که ماه یک چهارم از مدار خود را کامل کرده است. هلال‌های محدب بعد از تربیع اول به عنوان گوژماه افزایشی شناخته می‌شود.
اندازه هلال افزایش می‌یابد تا اینکه تقریباً دو هفته پس از ماه نو، ماه در سمت مخالف مدار خود نسبت به خورشید قرار می‌گیرد و کاملاً به صورت ماه بدر روشن می‌شود.
پس از این، اهله معکوس می‌شوند و قسمت روشن ماه شروع به کوچک شدن یا کاهش می‌کند.
گوژماه
ماه پس از گذر از هلال‌های گوژماه کاهشی، سه چهارم مدار خود را طی می‌کند و به هلال تربیع آخر می‌رسد.
ماه بار دیگر به شکل نیم‌دایره ظاهر می‌شود، اگرچه نیمه‌ی مخالف حالتی که در تربیع اول روشن شده بود، اکنون روشن می‌شود.
پس از این، تقریباً یک هفته طول می‌کشد تا ماه اهله کاهشی را طی کند که در اوایل صبح قابل رصد است، قبل از اینکه دوباره به ماه نو تبدیل شود و کل چرخه دوباره شروع شود.
روش‌مرز ماه
خط جداکننده بین بخش‌های روشن و تاریک سطح ماه، روش‌مرز نامیده می‌شود. اگر در قسمت روشن نزدیک به روش‌مرز بایستید، خورشید ارتفاع کمی در آسمان دارد و سایه چشم‌گیری را پشت سر خود می‌اندازید.
همانطور که بیشتر به سمت قسمت روشن حرکت می‌کنید، از روش‌مرز دور می‌شوید، خورشید بالاتر می‌آید و سایه شما کوتاه می‌شود.
همین اتفاق برای عوارض فیزیکی روی سطح ماه هم رخ می‌دهد. آنهایی که نزدیک روش‌مرز قرار دارند، سایه‌های بلندی ایجاد می‌کنند که حضور آنها را اغراق‌آمیز می‌کند. این باعث ایجاد اَشکال و سایه‌های زیبایی می‌شود.
آنهایی که دورتر از روش‌مرز هستند به سختی سایه‌ای از خود نشان می‌دهند و تشخیص آنها سخت‌تر است.
بنابراین از قضا، بدترین زمان برای رصد ماه زمانی است که خورشید عمودی بر سطح ماه می‌تابد و ماه کامل است، پس در این صورت هیچ سایه‌ای قابل مشاهده نیست.
ماه چگونه به دور زمین می چرخد؟
مدار ماه بیضوی است، به این معنی که فاصله آن از زمین در طول زمان کمی تغییر می‌کند، که منجر به ایجاد چیزی به نام ابرماه می‌شود. وقتی در نزدیکترین فاصله قرار دارد، سرعت آن کمی افزایش می‌یابد و زمانی که دورتر است کند می‌شود.
همین تغییر کوچک کافی است تا به ما فرصتی بدهد تا اطراف لبه‌های شرقی و غربی ماه را کمی بیشتر ببینیم.
صفحه مداری ماه نیز کمی متمایل است و این باعث می‌شود گاهی در بالای صفحه مداری زمین و گاهی در زیر آن ظاهر شود. این به ما فرصتی می‌دهد تا در طول زمان به بالا و پایین ماه نگاه کنیم.
روی هم رفته، این حرکت تند و کند، که به عنوان رخگرد شناخته می‌شود، به ما امکان می‌دهد در مجموع 59 درصد از کره ماه را ببینیم، که گاهی اوقات عوارض وسوسه‌انگیز را که معمولاً از دید پنهان هستند، آشکار می‌کند.
نتیجه همه این تغییرات این است که هر منظره‌ای از ماه به اندازه منظره‌های قبل از آن هیجان‌انگیز است. بنابراین دفعه بعد که در شبی صاف، ماه در آسمان بود، فرصت نگاه کردن به ماه، این دنیای وسوسه انگیز را از دست ندهید.
رخگرد چیست؟
به لطف رخگرد (Libration) ماه می‌توانیم کمی بیش از نیمی از سطح ماه را رصد کنیم.
ماه دقیقاً در طی همان مقدار زمانی که برای انجام یک دور چرخش حول محور خود نیاز دارد، یک دور مدار خود را هم کامل می‌کند. نتیجه این است که ماه همیشه صورت یکسانی خود را به سمت ما می‌چرخاند و ما هرگز سمت دور ماه را نمی‌بینیم.
اما اگرچه سرعت چرخش ثابت است، سرعت مداری ثابت نیست: ماه زمانی که به زمین نزدیک‌تر است سریع‌ترین حرکت می‌کند. بنابراین مقدار چرخش و موقعیت در مدار به طور منظم با هم اختلاف پیدا می‌کنند و به نظر می‌رسد ماه تکان می‌خورد. به آرامی و کمی به این طرف و آن طرف.
در نتیجه، می‌توانیم کمی بیشتر از یکی از لبه‌ها و سپس لبه‌ی دیگری را ببینیم. این به‌عنوان رخگرد طولی ماه شناخته می‌شود و به ما امکان می‌دهد در کل 59 درصد از سطح را بررسی کنیم، البته نه بیشتر از 50 درصد در هر لحظه.
توضیح اصطلاحات ماه :
دریا (Mare)
اگرچه دریاهای ماه هرگز پر از آب نبودند، بلکه دشت‌های گدازه‌ای باستانی هستند.
روش‌مرز (Terminator)
مرز بین نیم‌کره‌های روشن و تاریک ماه.
شیار (Rill)
عارضه‌ای ترک مانند، که گاهی با زنجیره‌ای از دهانه‌سان‌ها (Craterlets) ارتباط دارد.
سپیدایی (Albedo)
ضریب و مقدار انعکاس سطح ماه. عارضه آریستارخوس بیشترین سپیدایی سطح ماه را دارد. کف تاریک دهانه گریمالدی هم کمترین سپیدایی را دارد.
مقیاس آنتونیادی
مقیاسی برای شرایط دید، ابداع شده توسط ستاره شناس یونانی EM Antoniadi. از «یک» (کامل، که به ندرت با آن مواجه می‌شویم) تا «پنج» (آنقدر ضعیف که معمولاً مشاهده نمی‌شود) اجرا می‌شود.
حضیض
نزدیکترین نقطه مدار ماه به زمین است. فاصله ماه از زمین در این نقطه 356405 کیلومتر است.
اوج
دورترین نقطه مدار ماه به زمین است. فاصله ماه از زمین در این نقطه 406681 کیلومتر است.
دوره تناوب نجومی
زمان لازم برای کامل شدن یک دور حرکت ماه در مدارش (27.321661 روز).
دوره تناوب هلالی
این فاصله زمانی بین ماه‌های نو متوالی یا ماه‌های کامل متوالی (29 روز، 12 ساعت، 44 دقیقه و 3 ثانیه) است.
دهانه‌های رگه‌ای
دهانه‌هایی که مرکز سامانه‌های رگه‌ای یا رگه‌های روشن هستند. رگه‌ها در زیر نور کم خورشید دیده نمی‌شوند و رسوبات سطحی هستند که تمام سازندهای دیگر را پوشانده شده‌اند.
پدیده‌های گذرای ماه (Transient Lunar Phenomena – TLP)
اگرچه ماه خفته است، اما فعالیت خفیف در سطح ماه به شکل درخشش‌ها و تیرگی‌های موضعی ناشناخته نیست. این رویدادها به عنوان پدیده‌های گذرا ماه (TLP) شناخته می‌شوند – اصطلاحی که سر پاتریک مور آن را ابداع کرد.
او اولین بار پگم را در سال 1317 دید، زمانی که یک تیرگی را در قسمت جنوبی دریای بحران ثبت کرد.
تا همین اواخر، شک و تردیدهای رسمی قابل توجهی در مورد آنها وجود داشت، عمدتاً به این دلیل که بسیاری از گزارش‌ها از رصدگران آماتور می‌آمدند، اما واقعیت آنها دیگر مورد تردید نیست.
به نظر می رسد پگم‌ها عمدتاً در مناطق غنی از شیارها و نزدیک مرزهای دریای دایره‌ای رخ می‌دهند – دهانه درخشان آریستاخوس به ویژه در معرض آنها است.
گزارش‌های حرفه‌ای وجود داشته است. به عنوان مثال، هنگام استفاده از تلسکوپ بازتابی 50 اینچی در رصدخانه اخترفیزیک کریمه، اخترشناس روسی NA Kozyrev درخششی قرمز در داخل دهانه آلفونسوس دید و حتی طیف آن را به دست آورد.
درخشش‌ها و رگه‌هایی در داخل دهانه گاسندی توسط چندین رصدگر، از جمله سر پاتریک مور (با تلسکوپ بازتابی 12.5 اینچی) رصد شد.
پگم‌ها رایج نیستند، اما چند صد مورد در فهرست منتشر شده توسط ناسا در سال 1347 گنجانده شد.
تایید نهایی در سال 1371 توسط رصدگر سیاره‌ای فرانسوی A Dollfus (رصدخانه پاریس) به دست آمد.
او نوشت: «در 9 دی 1371 درخشش‌هایی در کف دهانه لانگرنوس ثبت شد. آنها ظاهراً به دلیل حرکت دانه‌های گردوغبار در بالای سطح ماه، تحت تأثیر گازهای خارج شده از خاک هستند. ماه به عنوان جرمی آسمانی ظاهر می‌شود که کاملاً مرده نیست.
