بررسیهای جدیدی که بر روی نمونه خاک ماه که اخیرا توسط ماموریت چانگئه-5 چین به زمین رسیدهاند نشان داده است که فعالیتهای آتشفشانی دیرتر از آنچه تصور میشده رخ دادهاند و رازهایی درباره این فعالیتها وجود دارد.
به گزارش اورانوس و به نقل از ایسنا از اسپیس، فضاپیمای چانگئه-5، ۱.۷۳ کیلوگرم نمونه سنگ و خاک ماه را از اقیانوس طوفانها در آذر 1399 جمعآوری کرد. گروه مسئول این ماموریت از آن جهت این منطقه را انتخاب کردند که تصور میشد دهانههای آن چگالی کمتری دارد و به طرز قابل توجهی نسبت به منطقهای که ماموریتهای آپولو و لونا شوروی از آنها نمونهبرداری کردند، جوانتر است.
نمونهها در ابتدا بررسی و دستهبندی شدند و اولین دسته از آنها برای رونمایی در تیر ماه تایید شدند. از آن زمان تاکنون گروههای مختلفی از دانشمندان بر روی این سنگها کار کردند تا اطلاعات بیشتری از ماه و تاریخ منظومه شمسی به دست بیاورند.
اولین مقاله که اوایل ماه اکتبر در مجلهی ساینس منتشر شد قدمت نمونهها را ۱.۹۷ میلیارد سال نشان میداد. اکنون مقالهای جدید در تاریخ 27 مهر در مجلهی نیچر منتشر شده است که در آن با روشی مشابه سن نمونهای متفاوت ۲.۰۳ میلیارد سال تخمین زده شده است.
این دادهها حاکی از آن است که این منطقه حدود یک میلیارد سال پس از آن که منطقه نمونهبرداری شده توسط ماموریت آپولو و لونا فعالیت آتشفشانی خود را متوقف کرد، به فعالیت خود ادامه داده است و سنگهای جمعآوری شده در این ماموریت از سنگهای ماموریت آپولو جوانتر هستند.
این یافتهها به دانشمندان اطلاعاتی در مورد لایههای زیر پوسته ماه میدهد. جیمز هد استاد علوم زمینشناسی در دانشگاه براون و نویسنده اول این مقاله میگوید: این بدان معناست که گوشته ماه دو میلیارد سال قبل دارای گرمای درونی بوده است و سنگ بازالت تولید میکرده است.
با این حال علت فعال بودن گوشته در اواخر تاریخ ماه هنوز مشخص نیست. دو مقالهی جدیدی که به مطالعه ترکیبات ماه پرداختهاند با نظریههای پیشین در مورد علت رخ دادن این پدیده موافق نیستند.
نظریههای قبلی بر عناصر تولید کننده گرما مانند پتاسیم، عناصر نایاب زمینی و فسفر تمرکز داشتند و همهی آنها را KREEP مینامیدند. دانشمندان تصور میکردند که این مواد در این مناطق فراوان هستند و به ایجاد گرما برای فعالیتهای آتشفشانی کمک میکنند.
اما مقاله هد و مطالعه جدیدی که در مجلهی نیچر منتشر شده است نشان داده که تنها مقدار متوسطی از این ترکیبات در نمونهها وجود دارد و وجود این عناصر برای فعالیتهای آتشفشانی ایجاد کننده این سنگها مورد نیاز نیست.
جاشوا اسنیپ، دانشمند سیارهشناس از دانشگاه منچستر به اسپیس گفته است که دانشمندان هنوز در مورد چگونگی وقوع این آتشفشانها به نتیجه نهایی نرسیده است. کمبود عناصر KREEP که در مقالهی منتشر شده در مجلهی ساینس مشخص شده بود در مقالهی نیچر نیز تایید شده است. او خاطرنشان کرد که سطوح پایین این عناصر باعث حذف کامل آنها به عنوان فاکتوری موثر نمیشود.
نکته دیگری که اسرارآمیز بوده است، کمبود آب در این سنگها است. گروهی که در حال نوشتن مقاله سوم هستند به دنبال ایزوتوپهای هیدروژن در ترکیبات سنگها گشتند. وجود مقادیر بالای آب میتواند به کاهش نقطه ذوب سنگها و در نتیجه آسان شدن فعالیتهای آتشفشانی کمک کند. اما این مقاله نشان میدهد که سنگهای جمعآوری شده کمآب هستند بنابراین وجود آب فراوان نمیتواند علت فعالیتهای آتشفشانی جدید باشد.
اسنیپ میگوید: شاید باید گرمایش جذر و مدی که در اثر کشش و فشردگی برهمکنشهای میان زمین، ماه و خورشید رخ میدهد را عامل موثرتری در نظر بگیریم.
هد میگوید: این عدم قطعیتها به این معناست که ماموریت چانگئه-5 به درک بهتر همسایه کیهانی ما کمک میکند.
به گفتهی اسنیپ، گروهای تحقیقاتی مختلف به مطالعه این نمونهها ادامه خواهند داد و به دنبال نشانههایی برای پشتیبانی یا رد نظریهها میپردازند.
